Στην παρούσα ιστοσελίδα συγκεντρώνουμε σταδιακά επικούρεια κείμενα στην πρωτότυπη ελληνική γλώσσα
και στην σύγχρονη ελληνική, τα οποία έχουν παραχωρηθεί για δημοσίευση στο www.epicuros.gr, με ελεύθερη την χρήση τους για πρώτη φορά στην εποχή μας,
με την υποχρέωση του σεβασμού στην επικούρεια φιλοσοφία και της αναφοράς των δημιουργών, δηλαδή του προσώπου που
έγραψε το κείμενο και του προσώπου που έκανε την απόδοση ή την μετάφραση του κειμένου στην σύγχρονη ελληνική.
Κύρια πηγή για τα πρωτότυπα κείμενα είναι το μνημειώδες έργο EPICUREA του Hermann Usener, 1887 το οποίο
αποτελεί συλλογή των επικούρειων γραπτών της αρχαιότητας.
Επίκουρος
Επιστολή προς Μενοικέα - "Περί βίου"
Μικρά επιτομή του Ηθικού μέρους της επικούρειας φιλοσοφίας
Επιστολή προς Ηρόδοτο - "Περί φύσεως"
Μικρά επιτομή του Φυσικού μέρους της επικούρειας φιλοσοφίας
Επιστολή προς Πυθοκλή - "Περί μετεώρων"
Επιτομή του Φυσικού μέρους που ασχολείται με τα μετέωρα (ουράνια)
Κύριαι Δόξαι
Συλλογή δοξών - έργο του Επίκουρου που περιλαμβάνεται στην βιβλιογραφία του
Διαθήκη
Η Διαθήκη του Επίκουρου
Επιστολή, προς Ιδομενέα
Η τελευταία επιστολή του Επίκουρου
Επίκουρου Προσφώνησις
Συλλογή δοξών που βρέθηκε στο Βατικανό
Αρχή σελίδας
Επικούρειοι
Διογένης Λαέρτιος Κωλώτης Πολύστρατος Διογένης Οινοανδέας - H ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΣΤΑ ΟΙΝΟΑΝΔΑ Φιλόδημος Λουκρήτιος Αυγούστα Πλωτίνα
αποσπάσματα
αποσπάσματα
αποσπάσματα
αποσπάσματα
αποσπάσματα
επιστολή στους φίλους επικούρειους
Οράτιος
επιστολή στον Άλβιο
Λουκιανός
αποσπάσματα
Λακτάντιος
Ο Λακτάντιος σχολιάζει τον Επίκουρο
Σέξτος Εμπειρικός
Οι Σκεπτικοί παραθέτουν Επίκουρο
Αρχή σελίδας
Λεξικό Σουΐδα
Επίκουρος
Carmina Burana (CB 211)
Alte clamat Epicurus
Διογένης Λαέρτιος
Βιβλίο Ι'- Βίος Επίκουρου
Αρχή σελίδας
Τόσο ο Επίκουρος, όσο και οι υπόλοιποι Επικούρειοι φιλόσοφοι, ήταν πολυγραφότατοι. Συνέγραψαν εκατοντάδες βιβλία και επιστολές,
που μέχρι τα ύστερα χρόνια της αρχαιότητας, δηλαδή μέχρι και το 300 μ.χ.χ. ήταν σε χρήση.
Αργότερα, στο τέλος της ύστερης αρχαιότητας και στα χρόνια του μεσαίωνα που ακολούθησαν, συντελέστηκε τέτοιου είδους καταστροφή από τους πολέμιους του ελληνικού κόσμου, ώστε ο Κήπος να σιωπήσει και σχεδόν το σύνολο των έργων του Επίκουρου αλλά και των άλλων μεταγενέστερων Επικούρειων φιλοσόφων να εξαφανισθεί.
Τους τελευταίους αιώνες ερευνητές περιέσωσαν με πολύ κόπο ότι ήταν δυνατόν από την επικούρεια γραμματεία. Αποσπάσματα από αναφορές στην
επικούρεια φιλοσοφία τρίτων συγγραφέων, γραπτά στα άδυτα βιβλιοθηκών, επιγραφές χαραγμένες σε λίθους, πάπυροι θαμμένοι στις στάχτες του Βεζούβιου ήρθαν στην επιφάνεια, εκδόθηκαν και μελετήθηκαν συστηματικά, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην Αναγέννηση του Ανθρώπου.
Από το έργο του Επίκουρου, σώζονται στις μέρες μας μέσω του βιογράφου Διογένη του Λαέρτιου (3αι. μ.χ.χ.) τρεις επιστολές - "Προς Ηρόδοτο"(περί Φύσεως), "Προς Πυθοκλή"(περί Ουρανίων Σωμάτων), "Προς Μενοικέα"(περί Ηθικής) - οι οποίες αποτελούν την πλήρη επιτομή του φιλοσοφικού του συστήματος μαζί με τις "Κύριες Δόξες" και την διαθήκη του. Το 1888 ο C. WOTKE ανακάλυψε στο Βατικανό ανάμεσα στα χειρόγραφα του "Codex Vaticanus Graecus" την συλλογή "Επίκουρου Προσφώνησις".
Άλλες πηγές είναι το ποίημα "De rerum natura" του Λουκρήτιου, τα παπυρικά κείμενα του Ερκουλάνεουμ, η μεγάλη επιγραφή των Οινόανδων και έργα άλλων συγγραφέων της αρχαιότητας που αναφέρονται στον Επίκουρο, όπως π.χ. ο Κικέρων, ο Σενέκας, ο Σέξτος Εμπειρικός, ο Λουκιανός, ο Πλούταρχος κ.λ.π.
Το μεγαλείο του Επίκουρου και των άλλων Επικούρειων συνεχίζει να μας δείχνει τον δρόμο της Φιλοσοφίας του ακόμη και σήμερα,
χάριν στους ερευνητές που από την αναγέννηση έως και σήμερα διεσώζουν ότι είναι δυνατόν, κάνοντας γνωστό το φιλοσοφικό σύστημα του Επίκουρου στην ολότητά του.
Βίοι φιλοσόφων - Διογένης Λαέρτιος
Ο Διογενης Λαέρτιος ήταν ιστοριογράφος των φιλοσόφων της αρχαιότητας.Συνέγραψε το «Βίοι και γνώμαι των εν φιλοσοφία ευδοκιμησάντων και των εκάστη αιρέσει αρεσκόντων εν επιτόμω συναγωγή», το οποίο σώζεται ακέραιο ως τις ημέρες μας. Το έργο αναφέρεται για λόγους συντομίας, «Βίοι φιλοσόφων». Οι ερευνητές έχουν χρονολογήσει τη συγγραφή του έργου του, τον 3ο αι. μ.χ. Οι «Βίοι φιλοσόφων» αναπτύσσονται σε 10 βιβλία. Tο 10ο βιβλίο αναφέρεται στο Βίο του Επίκουρου όπου εμπεριέχει τρεις επιστολές του (Προς Ηρόδοτο - Περί Φύσεως, Προς Πυθοκλή - Περί Ουρανίων Σωμάτων, Προς Μενοικέα - Περί Βίου), οι οποίες αποτελούν την επιτομή του επικούρειου φιλοσοφικού συστήματος, καθώς και τις Κύριες Δόξες και την Διαθήκη του μεγάλου φιλόσοφου.De rerum natura - Τίτος Λουκρήτιος Κάρος
Το 1417 ο ΠΟΝΤΖΙΟ ΜΠΡΑΤΖΙΟΛΙΝΙ ανακάλυψε σ’ ένα γερμανικό μοναστήρι το ποίημα DE RERUM NATURA (ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ) του επικούρειου ρωμαίου Λουκρήτιου (Τίτος Λουκρήτιος Κάρος - Titus Lucretius Carus, 94-55 π.χ.χ.). Το ποίημα αναπτύσσεται σε έξι βιβλία με 7.415 στίχους και εμπεριέχει την επικούρεια θεώρηση των πραγμάτων. Είναι το μοναδικό ποιητικό έργο στην ιστορία της ανθρωπότητας, που ασχολείται με μια φιλοσοφική σχολή.
Αναλυτικότερα (το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από το άρθρο “Περί Φύσεως” του Λουκρήτιου - Η περιπέτεια ενός χειρογράφου,του Τάκη Παναγιωτόπουλου το οποίο δημοσιεύτηκε στο Ι τεύχος του Περιοδικού Ο ΚΗΠΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ).
Ο Λουκρήτιος (Titus Lucretius Carus) ήταν Ρωμαίος και έζησε σύμφωνα με τις ενδείξεις το 97π.χ.χ. έως το 55 π.χ.χ. στη Ρώμη. Διατύπωσε τα διδάγματα της επικούρειας φιλοσοφίας σε ένα μνημειώδες ποίημα 7.415 στίχων στην λατινική γλώσσα, το De rerun natura όπως το ονόμασε, δηλαδή το Περί Φύσεως. Το ποίημα αναπτύσσεται σε 6 βιβλία και πραγματεύεται την αρχή των όντων της ύλης του χώρου και της ενότητας των ορατών σωμάτων, περί των ανθρώπων και περί του κόσμου και των φυσικών φαινομένων, σύμφωνα με την επικούρεια φιλοσοφία. Σε διάφορα σημεία του ποιήματος, ο Λουκρήτιος υμνεί τον ίδιο τον Επίκουρο για την προσφορά του στον άνθρωπο.
Η έκδοση του έργου στην αρχαία εποχή.
Λίγο πριν ολοκληρώσει το έργο του, ο Λουκρήτιος έβαλε τέλος στη ζωή του σύμφωνα με τις ενδείξεις. Το χειρόγραφο του έργου περιήλθε στον φιλογράμματο Κόιντο Κικέρωνα(Quintus Tullius Cicero), ο οποίος το απέστειλε στον αδερφό του, τον γνωστό μας Μάρκο Κικέρωνα(Marcus Tullius Cicero) ο οποίος το επιμελείθηκε προκειμένου να εκδοθεί. Την έκδοσή του ανέλαβε ο Ρωμαίος επικούρειος Αττικός(Titus Pomponius Atticus) εκδότης και προστάτης των γραμμάτων, λάτρης της Ελλάδος που είχε σπουδάσει φιλοσοφία στην Αθήνα και ήταν γαμπρός του Κόιντου και φίλος του επίσης Ρωμαίου επικούρειου Τορκουάτου. Αρκετά πιο μετά ο εκδότης Marcus Valerius Probus (20-105 μ.χ.χ.) επίσης εξέδωσε το έργο του Λουκρητίου.
Το έργο είχε εκτιμηθεί ήδη από την εποχή εκείνη ως ένα λογοτεχνικό αριστούργημα, με μεγάλη φιλοσοφική αξία. Ως τέτοιο, αποτελεί ένα μοναδικό για το είδος του και ανεκτίμητο προϊόν της ανθρώπινης σκέψης ανά τους αιώνες. Μέσα στο έργο αποτυπώνονται οι χαμένες απόψεις του Επίκουρου που υπήρχαν στο 40τομο ομώνυμο έργο του φιλοσόφου, το Περί Φύσεως, από το οποίο δεν υπάρχει πλέον σχεδόν τίποτε εκτός από κάποια αποσπάσματα που τα διαφύλαξε η στάχτη του Βεζούβιου στην πόλη Ηράκλεια(Ερκολάνεουμ). Από το έργο του Λουκρητίου, σώζονται μέχρι σήμερα αρκετά χειρόγραφα εκ του αρχετύπου, όπως αυτό του κώδικα Vossianus F30 του 9ου αι. μ.χ.χ.
Η μετάφραση του έργου στα ελληνικά.
Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα της εποχής μας, κανένας δεν ενδιαφέρθηκε να αποδώσει στα ελληνικά το έργο αυτό, που μιλούσε για την επικούρεια φιλοσοφία, γέννημα θρέμμα του ελληνικού κόσμου. Μέχρι που τελικά το έπραξε ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης, πεζογράφος και άριστος γνώστης της γαλλικής, αγγλικής, γερμανικής, ιταλικής, λατινικής, καθώς και της σανσκριτικής γλώσσας. Έτσι λοιπόν καταπιάστηκε με τη μετάφραση του έργου στο διάστημα 1909 έως 1913, σύμφωνα με τις ενδείξεις.
Η έκδοση του έργου στην Ελλάδα.
Μετά από μια απίστευτη περιπέτεια και αφού το χειρόγραφο του Θεοτόκη ήταν χαμένο στα αταξινόμητα της Εθνικής Βιβλιοθήκης ο εκδότης Φίλιππος Βλάχος το τύπωσε με την ομάδα του και το εξέδωσε το 1986 από τις εκδόσεις Τυπογραφείο ΚΕΙΜΕΝΑ. Από το 1990 και μέχρι Σήμερα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ σε πανομοιότυπη( με φωτογραφική αναπαραγωγή) έκδοση με την πρώτη.
Το έτος 2005 οι εκδόσεις Θύρανθεν κυκλοφόρησαν το έργο με τίτλο ΛΟΥΚΡΗΤΙΟΣ - DE RERUM NATURA, "ΓΙΑ ΤΗΝ ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ", με απόδοση στα σύγχρονα ελληνικά υπό τη μορφή πεζού λόγου.
Δείτε το σχετικό βίντεο
Βίλα των παπύρων
Το 1715 ανακαλύφθηκε στο Ηράκλειο (Ερκουλάνο), πόλη στους πρόποδες του Βεζούβιου που είχε καταστραφεί με την ηφαιστειακή έκρηξη, μια ρωμαϊκή βίλα που ανήκε στον Πείσωνα, πεθερό του Ιούλιου Καίσαρα. Εντός της βίλας ανακαλύφθηκε μια ολόκληρη βιβλιοθήκη που αποτελούνταν από παπυρικά κείμενα. Τα παπυρικά ρολά είχαν απανθρακωθεί και διατηρηθεί έτσι, από την ηφαιστειακή έκρηξη και τις συνθήκες που επικράτησαν μετά. Από την εποχή της ανακάλυψής τους έως και σήμερα γίνονται τιτάνιες προσπάθειες ανάγνωσή τους. Στο διάστημα αυτό έχουν έρθει στο φως εκατοντάδες αρχαία κείμενα για πρώτη φορά στην ιστορία. Τα περισσότερα εξ αυτών ανήκουν στην επικούρεια φιλοσοφία. Η προσπάθεια της ανάγνωσης και αποκατάστασης των παπυρικών κειμένων συνεχίζεται ως τις ημέρες μας, προσφέροντας νέα πολύτιμα επικούρεια αποσπάσματα.Διογένης Οινοανδέας - Η μεγάλη επιγραφή
Η πόλη Οινόανδα εντοπίζεται στην ενδοχώρα της Ιωνίας, απέναντι από τη Ρόδο και στα όρια της περιοχής της βορινής Λυκίας, κοντά στον άνω ρου του ποταμού Ξάνθου. Υπήρξε μέλος της τετραπόλεως μαζί με αυτές της Κυβήρας, Βουβώνος και Βαλβούρων. Το 84 π.χ.χ. προσαρτήθηκε από τους Ρωμαίους στη Λυκία. Τα Οινόανδα ήταν χτισμένα αμφιθεατρικά σε υψόμετρο 1400 - 1532 μέτρων, με θέα το οροπέδιο της περιοχής.Επίκουρου Προσφώνησις
Το 1888 ο C. WOTKE ανακάλυψε στο Βατικανό ανάμεσα στα χειρόγραφα του "Codex Vaticanus Graecus" τη συλλογή «Επίκουρου Προσφώνησις».Κικέρων
Ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρων (Marcus Tullius Cicero, 106 π.Χ. - 43 π.Χ.) ήταν ρήτορας, συγγραφέας και πολιτικός που έζησε στα τέλη της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας.
Θεωρείται ως ένας από τους μεγαλύτερους λατίνους ρήτορες και συγγραφείς. Είχε διδαχθεί ρητορική και φιλοσοφία με δασκάλους τον Απολλώνιο Μόλωνα, έναν από τους μεγαλύτερους ρήτορες της Σχολής της Ρόδου, τον αρχηγό της αποκαλούμενης τετάρτης ακαδημίας Λαρισαίο Φίλωνα, τον στωικό Διόδοτο και τους επικούρειους Φαίδρο και Ζήνωνα. Ο Κικέρων δεν ήταν σύμφωνος με τα διδάγματα της επικούρειας φιλοσοφίας. Παραδέχονταν όμως ότι ο Επίκουρος ήταν σοφός και σημαντικός άνθρωπος, όπως και πολλοί άλλοι επικούρειοι. Πιθανά μαζί με τον αδερφό του Κόιντο Τύλλιο Κικέρων επιμελήθηκαν το έργο De Rerum Natura του Λουκρήτιου και το προώθησαν στον Πομπόνιο Αττικό για την έκδοσή του. Ο Κικέρων αναφέρεται στον Επίκουρο και την φιλοσοφία του σε αρκετά έργα του. Ο καθηγητής Χαράλαμπος Θεοδωρίδης αναφέρει χαρακτηριστικά για τον Κικέρωνα: “Ο Κικέρων δεν αγαπά τον Επίκουρο, όσο κι αν δεν μπορεί ν΄αποφύγει την επιβολή της προσωπικότητάς του, που ήταν σημαντική στον αιώνα του. Δεν τον καταλαβαίνει, τον παρερμηνεύει και πολλές φορές τον διαστρέφει θεληματικά, όπως ήταν φυσικό για τη κοινωνική θέση και την ψυχοσύστασή του. Η εργασία του όμως είναι χρήσιμη για τις πληροφορίες και για την κατατόπιση στο κλίμα της εποχής του, το ποτισμένο με άφθονο Επικουρισμό, από φιλοσοφία και ελληνομάθεια γενικότερα. Ύστερα από τα πρωτότυπα του Επίκουρου κι ύστερα από το Λουκρήτιο, είναι το σύγγραμμα(αναφέρεται στο de finibus) από τα λίγα που σώθηκαν άρτια και πρέπει να διαβαστεί απ' εκείνον που πρωτογνωρίζεται με τον Επίκουρο”.
Σενέκας
Λούκιος ή Λεύκιος Ανναίος Σενέκας (Lucius Anneus Seneca), (περίπου 4 π.Χ. – 65 μ.Χ.), Ρωμαίος πολιτικός, ρήτορας, δραματουργός και στωικός φιλόσοφος, γιος του Σενέκα του Πρεσβύτερου, διδάσκαλος του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Νέρωνα, στωικός φιλόσοφος, και τραγωδός. Με παρακίνηση της μητέρας του Νέρωνα, γίνεται διδάσκαλος του μέλλοντα Αυτοκράτορα. Όταν ο τελευταίος ανεβαίνει στον θρόνο ο Σενέκας, για μία πενταετία, επηρεάζει ενεργά τη διακυβέρνηση.
Στη συνέχεια αποσύρεται σε θεωρητικούς φιλοσοφικούς στοχασμούς και το 65μ.Χ. κατηγορείται για συμμετοχή σε αποτυχημένη συνωμοσία κατά του Αυτοκράτορα και διατάσσεται να αυτοκτονήσει. Ο Σενέκας αναφέρεται συχνά στον Επίκουρο ειδικά στις «Επιστολές προς Λουκίλιο», οι οποίες αποτελούν το κύκνειο άσμα του.
Πλούταρχος
Ο Πλούταρχος (45 μ.Χ. - 120 μ.Χ.) ήταν Έλληνας από την Χαιρώνεια, βιογράφος, φιλόσοφος, αξιωματούχος και ιερέας. Ήταν πολυγραφότατος και το έργο του αποτελεί πηγή για την αρχαιότητα. Ο Πλούταρχος αναφέρεται στον Επίκουρο και την φιλοσοφία του, αλλά και στον Κωλώτη με ιδιαίτερα μεγάλη πολεμική.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
Τα παραπάνω έργα, πλην του συνόλου των Ερκουλανικών παπύρων, έχουν εκδοθεί από ελληνικούς οίκους και αναφέρονται αναλυτικά στην ενότητα Βιβλιογραφία. Οι Κύριες Δόξες και οι Προσφωνήσεις έχουν αποδοθεί κατόπιν συλλογικής εργασίας των Φίλων Επικούρειας Φιλοσοφίας ΚΗΠΟΣ ΑΘΗΝΩΝ, ο Βίος του Επίκουρου και η Διαθήκη από τον Τάκη Παναγιωτόπουλο, ενώ επιστολές του Επίκουρου, τα έργα του Κικέρωνος και οι επιστολές του Σενέκα, έχουν αποδοθεί και μεταφραστεί από τον Λεωνίδα Α.Αλεξανδρίδη και δημοσιευθεί στο www.epicuros.gr.