Επίκουρος - Διαθήκη


Η διαθήκη του Επίκουρου υπάρχει στο έργο του Διογενη Λαέρτιου "Βίοι και γνώμαι των εν φιλοσοφία ευδοκιμησάντων και των εκάστη αιρέσει αρεσκόντων εν επιτόμω συναγωγή", το οποίο σώζεται ακέραιο ως τις ημέρες μας. Το έργο αναφέρεται για λόγους συντομίας, "Βίοι φιλοσόφων". Οι ερευνητές έχουν χρονολογήσει τη συγγραφή του, τον 3ο αι. μ.χ.χ.
Οι "Βίοι φιλοσόφων" αναπτύσσονται σε 10 βιβλία. Το 10ο βιβλίο αναφέρεται στο Βίο του Επίκουρου όπου στα σημεία 17 έως 21 αναγράφεται η διαθήκη του.
Απόδοση στα σύγχρονα ελληνικά, Τάκης Παναγιωτόπουλος, μέλος του Κήπου Αθηνών.
Πρώτη δημοσίευση της απόδοσης Απρίλιος 2013 στο www.epicuros.gr.

© Επιτρέπεται ελεύθερα η αναδημοσίευση μέρους ή ολόκληρου του έργου με τον όρο του σεβασμού στον φιλόσοφο Επίκουρο και την αναφορά των δημιουργών.

17 Καὶ διέθετο ὧδε· "Κατὰ τάδε δίδωμι τὰ ἐμαυτοῦ πάντα Ἀμυνομάχῳ Φιλοκράτους Βατῆθεν καὶ Τιμοκράτει Δημητρίου Ποταμίῳ κατὰ τὴν ἐν τῷ Μητρῴῳ ἀναγεγραμμένην ἑκατέρῳ δόσιν, ἐφ' ᾧ τε τὸν μὲν κῆπον καὶ τὰ προσόντα αὐτῷ παρέξουσιν Ἑρμάρχῳ Ἀγεμόρτου Μυτιληναίῳ καὶ τοῖς συμφιλοσοφοῦσιν αὐτῷ καὶ οἷς ἂν Ἕρμαρχος καταλίπῃ διαδόχοις τῆς φιλοσοφίας, ἐνδιατρίβειν κατὰ φιλοσοφίαν· καὶ ἀεὶ δὲ τοῖς φιλοσοφοῦσιν ἀπὸ ἡμῶν, ὅπως ἂν συνδιασώσωσιν Ἀμυνομάχῳ καὶ Τιμοκράτει κατὰ τὸ δυνατόν, τὴν ἐν τῷ κήπῳ διατριβὴν παρακατατίθεμαι τοῖς τ' αὐτῶν κληρονόμοις, ἐν ᾧ ἄν ποτε τρόπῳ ἀσφαλέστατον ᾖ, ὅπως ἂν κἀκεῖνοι διατηρῶσιν τὸν κῆπον, καθάπερ καὶ αὐτοὶ οἷς ἂν οἱ ἀπὸ ἡμῶν φιλοσοφοῦντες παραδίδωσιν. τὴν δ' οἰκίαν τὴν ἐν Μελίτῃ παρεχέτωσαν Ἀμυνόμαχος καὶ Τιμοκράτης ἐνοικεῖν Ἑρμάρχῳ καὶ τοῖς μετ' αὐτοῦ φιλοσοφοῦσιν, ἕως ἂν Ἕρμαρχος ζῇ.
17.Κατά τα επόμενα παραχωρώ τα πάντα που μου ανήκουν στον Αμυνόμαχο του Φιλοκράτους από το Δήμο Βατή και στον Τιμοκράτη Δημητρίου από το Δήμο Ποταμό, σύμφωνα με την αναγεγραμμένη στο μητρώο παροχή στον καθέναν, με την προϋπόθεση ότι θα παρέχουν τον Κήπο και όλα αυτά που αναφέρονται σ 'αυτόν, στην φροντίδα του Έρμαρχου του Αγεμόρτου του Μυτιληναίου και σε όσους συμφιλοσοφούν με αυτόν, και σε όποιους ο Έρμαρχος αφήσει διαδόχους της φιλοσοφίας, έτσι ώστε να μπορούν να ζουν σύμφωνα με τη φιλοσοφία και για πάντα σε όλους εκείνους που τηρούν τις διδασκαλίες μου, ώστε να μαζί με τον Αμυνόμαχο και τον Τιμοκράτη κατά το δυνατό, να αφήσουν στους κληρονόμους την διδασκαλία στον Κήπο με τρόπο ασφαλέστατο, και όπως εκείνοι διατήρησαν τον Κήπο και αυτοί με τη σειρά τους να τον παραδώσουν σε όσους φιλοσοφούν σύμφωνα με εμάς. Όσο για το σπίτι στη Μελίτη να το παραχωρήσουν ο Αμυνόμαχος και ο Τιμοκράτης για να κατοικήσει ο Έρμαρχος όσο αυτός ζει, με όλους που φιλοσοφούν μαζί του.
18 "Ἐκ δὲ τῶν γινομένων προσόδων τῶν δεδομένων ἀφ' ἡμῶν Ἀμυνομάχῳ καὶ Τιμοκράτει κατὰ τὸ δυνατὸν μεριζέσθωσαν μεθ' Ἑρμάρχου σκοπούμενοι εἴς τε τὰ ἐναγίσματα τῷ τε πατρὶ καὶ τῇ μητρὶ καὶ τοῖς ἀδελφοῖς, καὶ ἡμῖν εἰς τὴν εἰθισμένην ἄγεσθαι γενέθλιον ἡμέραν ἑκάστου ἔτους τῇ προτέρᾳ δεκάτῃ τοῦ Γαμηλιῶνος, ὥσπερ καὶ εἰς τὴν γινομένην σύνοδον ἑκάστου μηνὸς ταῖς εἰκάσι τῶν συμφιλοσοφούντων ἡμῖν εἰς τὴν ἡμῶν τε καὶ Μητροδώρου <μνήμην> κατατεταγμένην. συντελείτωσαν δὲ καὶ τὴν τῶν ἀδελφῶν ἡμέραν τοῦ Ποσειδεῶνος· συντελείτωσαν δὲ καὶ τὴν Πολυαίνου τοῦ Μεταγειτνιῶνος καθάπερ καὶ ἡμεῖς.
18.Από τα πρόσοδα που αφήνω στον Αμυνόμαχο και τον Τιμοκράτη, να διανέμετε κατά το δυνατό μαζί με τον Έρμαρχο, έχοντας σκοπό να κάμετε τα εναγίσματα (τις προσφορές) στην μνήμη του πατέρα μου και της μητέρας μου και των αδερφών μου και στη δική μου, στα γενέθλιά μου την δεκάτη του μηνός Γαμηλιώνα, όπως και στην συγκέντρωση των συμφιλοσοφούντων στις είκοσι κάθε μηνός, αφιερωμένη στη δική μου και του Μητρόδωρου μνήμη. Να συντελείτε και των αδερφών μου τη μνήμη τον μήνα Ποσειδαιώνα. Και επίσης να συντελείτε τη μνήμη του Πολύαινου τον μήνα Μεταγιετνιώνα όπως κι έκανα κι εγώ.

19 "Ἐπιμελείσθωσαν δὲ καὶ Ἀμυνόμαχος καὶ Τιμοκράτης τοῦ υἱοῦ τοῦ Μητροδώρου Ἐπικούρου καὶ τοῦ υἱοῦ τοῦ Πολυαίνου, φιλοσοφούντων αὐτῶν καὶ συζώντων μεθ' Ἑρμάρχου. ὡσαύτως δὲ τῆς θυγατρὸς τῆς Μητροδώρου τὴν ἐπιμέλειαν ποιείσθωσαν, καὶ εἰς ἡλικίαν ἐλθοῦσαν ἐκδότωσαν ᾧ ἂν Ἕρμαρχος ἕληται τῶν φιλοσοφούντων μετ' αὐτοῦ, οὔσης αὐτῆς εὐτάκτου καὶ πειθαρχούσης Ἑρμάρχῳ. διδότωσαν δ' Ἀμυνόμαχος καὶ Τιμοκράτης ἐκ τῶν ὑπαρχουσῶν ἡμῖν προσόδων εἰς τροφὴν τούτοις, ὅ τι ἂν αὐτοῖς κατ' ἐνιαυτὸν ἐπιδέχεσθαι δοκῇ σκοπουμένοις μεθ' Ἑρμάρχου.
19.Ο Αμυνόμαχος και ο Τιμοκράτης να έχουν την επιμέλεια του γιου του Μητρόδωρου, του Επίκουρου, και του γιου του Πολύαινου, όσο αυτοί φιλοσοφούν και ζουν με τον Έρμαρχο, όπως το ίδιο και με την επιμέλεια της θυγατέρας του Μητρόδωρου και όταν έλθει σε κατάλληλη ηλικία να την δώσουν σε όποιον επιλέξει από τους φιλοσοφούντες, εάν εκείνη είναι υπάκουη και πειθαρχημένη στον Έρμαρχο. Ο Αμυνόμαχος και ο Τιμοκράτης να δώσουν από τα υπάρχοντα πρόσοδά μου όσα χρειάζονται για τη συντήρησή τους σε συνεργασία με τον Έρμαρχο.


20 "Ποιείσθωσαν δὲ μεθ' αὑτῶν καὶ Ἕρμαρχον κύριον τῶν προσόδων, ἵνα μετὰ τοῦ συγκαταγεγηρακότος ἡμῖν ἐν φιλοσοφίᾳ καὶ καταλελειμμένου ἡγεμόνος τῶν συμφιλοσοφούντων ἡμῖν ἕκαστα γίνηται. τὴν δὲ προῖκα τῷ θήλει παιδίῳ, ἐπειδὰν εἰς ἡλικίαν ἔλθῃ, μερισάτωσαν Ἀμυνόμαχος καὶ Τιμοκράτης ὅσον ἂν ἐπιδέχηται ἀπὸ τῶν ὑπαρχόντων ἀφαιροῦντες μετὰ τῆς Ἑρμάρχου γνώμης. ἐπιμελείσθωσαν δὲ καὶ Νικάνορος, καθάπερ καὶ ἡμεῖς, ἵν' ὅσοι τῶν φιλοσοφούντων ἡμῖν χρείαν ἐν τοῖς ἰδίοις παρεσχημένοι καὶ τὴν πᾶσαν οἰκειότητα ἐνδεδειγμένοι συγκαταγηράσκειν μεθ' ἡμῶν προείλοντο ἐν φιλοσοφίᾳ, μηδενὸς τῶν ἀναγκαίων ἐνδεεῖς καθεστήκωσιν παρὰ τὴν ἡμετέραν δύναμιν.
20.Μαζί με αυτούς να κάμουν και τον Έρμαρχο κύριο των προσόδων, να γίνεται το κάθε τι με την συγκατάθεση αυτού που γέρασε μαζί μου στην φιλοσοφία και που τον καθέστησα ηγεμόνα των συμφιλοσοφούντων. Την δε προίκα στο κορίτσι, όταν έλθει στην κατάλληλη ηλικία, να επιμερίσουν ο Αμυνόμαχος και ο Τιμοκράτης αφού αφαιρέσουν από τα υπάρχοντα με την σύμφωνη γνώμη του Έρμαρχου. Να επιμεληθούν δε και τον Νικάνωρα, όπως έκανα κι εγώ σε όσους από τους φιλοσοφούντες έδωσαν την βοήθειά τους όταν την χρειαστήκαμε, έτσι ώστε όσοι γέρασαν μαζί μας με την φιλοσοφία, να μην στερηθούν κανένα από τα αναγκαία σύμφωνα με την δική μας δύναμη.

21 "Δοῦναι δὲ τὰ βιβλία τὰ ὑπάρχοντα ἡμῖν πάντα Ἑρμάρχῳ. "Ἐὰν δέ τι τῶν ἀνθρωπίνων περὶ Ἕρμαρχον γένηται πρὸ τοῦ τὰ Μητροδώρου παιδία εἰς ἡλικίαν ἐλθεῖν, δοῦναι Ἀμυνόμαχον καὶ Τιμοκράτην, ὅπως ἂν εὐτακτούντων αὐτῶν ἕκαστα γίνηται τῶν ἀναγκαίων, κατὰ τὸ δυνατὸν ἀπὸ τῶν καταλελειμμένων ὑφ' ἡμῶν προσόδων. καὶ τῶν λοιπῶν ἁπάντων ὡς συντετάχαμεν ἐπιμελείσθωσαν, ὅπως ἂν κατὰ τὸ ἐνδεχόμενον ἕκαστα γίγνηται. ἀφίημι δὲ τῶν παίδων ἐλεύθερον Μῦν, Νικίαν, Λύκωνα· ἀφίημι δὲ καὶ Φαίδριον ἐλευθέραν."
21.Να δώσουν όλα τα υπάρχοντα βιβλία μου στον Έρμαρχο. Εάν κάτι από τα ανθρώπινα συμβεί στον Έρμαρχο πριν τα παιδιά του Μητρόδωρου ενηλικιωθούν, ο Αμυνόμαχος και ο Τιμοκράτης να τους δώσουν από τα προσοδά μου, όλα όσα είναι απαραίτητα για την τακτοποίησή των αναγκών του καθενός ώστε να μην τους λείψει τίποτε κατά το δυνατόν, όσο δείχνουν καλή διαγωγή. Αφήνω ελεύθερους τους παίδες Μυν, Νικίαν, Λύκωνα, αφήνω ελεύθερη και την Φαίδριον.