ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΩΝ ΔΟΞΑΙ - Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑΣ

Παρουσίαση της 3ης έκδοσης του βιβλίου του Χρήστου Γιαπιτζάκη "ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΩΝ ΔΟΞΑΙ - Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑΣ" από τις εκδόσεις ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ στο βιβλιοπωλείο ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ, Αθήνα την Παρασκευή 30 Ιανουαρίου 2015

Ο συγγραφέας Χρήστος Γιαπιτζάκης, Επίκουρος Καθηγητής Νευρογενετικής Πανεπιστημίου Αθηνών

Φίλες και Φίλοι, Κυρίες και Κύριοι,

Σας καλωσορίζω στην παρουσίαση του βιβλίου “Επικουρείων Δόξαι, Η Τέχνη της Ευδαιμονίας (3η έκδοση)” από τον εκδοτικό οίκο Παπασωτηρίου. Σας ευχαριστώ που με τιμάτε με την παρουσία σας εδώ. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τις φιλόξενες εκδόσεις Παπασωτηρίου για την συνεργασία μας. Ευχαριστώ την σύζυγό μου Ελένη για την βοήθειά της όλα αυτά τα χρόνια που ασχολήθηκα με την συγγραφή των διαφόρων εκδόσεων του βιβλίου. Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους εξαιρετικούς ανθρώπους και φίλους που θα μιλήσουν για το βιβλίο μου και τους οποίους θα παρουσιάσω σε λίγο.

Πρώτα θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας συνοπτικά τον λόγο που με ώθησε να γράψω αυτό το βιβλίο.

Ξέρετε, είμαι ένας επιστήμονας που σας διαβεβαιώνω ότι το μέλλον είναι απρόβλεπτο. Πριν 22 χρόνια, τότε που έπαιρνα το διδακτορικό μου στην Ιατρική Γενετική και δημιουργούσα το πρώτο Εργαστήριο Νευρογενετικής στην χώρα μας στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, αν μου έλεγε κάποιος ότι θα έγραφα ένα τέτοιο βιβλίο θα τον θεωρούσα παρανοϊκό.

Αφενός δεν γνώριζα φιλοσοφία και δεν είχα ακούσει ούτε το όνομα του φιλοσόφου Επίκουρου. Αφετέρου δεν είχα αντιληφθεί ότι είχα καλές βάσεις γνώσης των Αρχαίων Ελληνικών από το σχολείο.

Όμως, στην επόμενη δεκαετία συνάντησα τόσες αντιξοότητες, παραλογισμούς και χυδαιότητα από ορισμένους δήθεν μορφωμένους ανθρώπους στο Πανεπιστήμιο και την ευρύτερη ελληνική κοινωνία, που δεν μπορούσα να εξηγήσω με τις επιστημονικές γνώσεις που είχα.

Στράφηκα λοιπόν στην μελέτη της φιλοσοφίας και αντιλήφθηκα τις αιτίες του παραλογισμού, της απατεωνίας και της μισάνθρωπης συμπεριφοράς κάποιων δυστυχισμένων νευρωτικών. Παράλληλα, ανακάλυψα την ανθρωπιστική και ψυχοθεραπευτική φιλοσοφία του Επίκουρου. Ήταν μεγάλη ανακούφιση η σκέψη του και άρχισα να καταγράφω τις σοφές φράσεις του σε ένα μικρό τετραδιάκι για να τις έχω μαζί μου και να αντιμετωπίζω την αδυσώπητη καθημερινότητα. Έγραφα τις φράσεις στο πρωτότυπο κείμενο, αφού αντιλήφθηκα ότι είχα καλή γνώση της Αρχαίας Ελληνικής, ενώ κάποιες τις απέδιδα στην σύγχρονη γλώσσα. Το τετραδιάκι σταδιακά γέμισε από φράσεις γεμάτες αλήθεια και μετά φούντωσε η επιθυμία μου να μοιραστώ την Επικούρεια σοφία με τους συνανθρώπους μου.

Γι' αυτό θεωρώ πως το βιβλίο που παρουσιάζεται σήμερα γράφτηκε παρορμητικά, από την ανάγκη μου να καταλάβω και να αντιδράσω στην σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα του Μεσαίωνα, της Φεουδαρχίας και της χυδαιότητας, που δεν αξίζει στους έμφρονες ανθρώπους αυτής της όμορφης χώρας.

Μακρηγόρησα όμως, και ήρθε η ώρα να παρουσιάσω με την σειρά τους εξαιρετικούς αποψινούς ομιλητές. Με την σειρά που θα μιλήσουν, είναι:

α) ο Τάκης Παναγιωτόπουλος, Πληροφορικός - Ιδρυτικό Μέλος “Κήπου Αθηνών”,

β) ο Ηλίας Τεμπέλης, Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων,

γ) ο Γιώργος Γκόνης, Δρ. Ιατρός Χειρουργός – Υποστράτηγος ε.α. - Συγγραφέας,

δ) ο Γιώργος Μπακογιάννης, Φυσικός M.Sc. - Ιδρυτικό Μέλος “Κήπου Αθηνών”.

Το πάνελ των ομιλητών, από αριστερά Τάκης Παναγιωτόπουλος, Πληροφορικός, ο Ηλίας Τεμπέλης,Αναπλ. Καθηγητής Φιλοσοφίας, ο συγγραφέας Χρήστος Γιαπιτζάκης, Επίκουρος Καθηγητής, ο Γιώργος Γκόνης, Δρ. Ιατρός Χειρουργός, Υποστράτηγος ε.α. και Συγγραφέας και ο Γιώργος Μπακογιάννης, Φυσικός


Οι ομιλίες


Τάκης Παναγιωτόπουλος

Πληροφορικός

Κυρίες και κύριοι, φίλοι και φίλες της επικούρειας φιλοσοφίας,

έχω την τιμή να ανοίξω την παρουσίαση της 3ης έκδοσης του βιβλίου ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΩΝ ΔΟΞΑΙ του συγγραφέα και φίλου μας Χρήστου Γιαπιτζάκη, στον ζεστό και φιλόξενο αυτό χώρο του βιβλιοπωλείου και των εκδόσεων ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ.

Κοιτάξτε αυτό το όμορφο βιβλίο που η όψη του μας προσκαλεί να το ξεφυλλίσουμε και να ενεργοποιήσουμε τις υπόλοιπες αισθήσεις της αφής, της ακοής και της όσφρησης, να το νοιώσουμε.. Το τυπωμένο βιβλίο έχει μια μοναδική ξεχωριστή και αναντικατάστατη απόλαυση στην ανάγνωσή του. Κι αυτό σας το λέει ένας άνθρωπος που δημοσιεύει ηλεκτρονικά κείμενα κι επιμελείται την ηλεκτρονική σελίδα της επικούρειας φιλοσοφίας www.epicuros.gr Έτσι λοιπόν το εξαιρετικό τύπωμα, οι όμορφες γραμματοσειρές, οι καλαίσθητες σελίδες, μας εισάγουν στην απόλαυση της ανάγνωσης του περιεχομένου του.

Το βιβλίο αυτό επιτελεί πολλαπλούς σκοπούς στην παρουσίαση της Επικούρειας Φιλοσοφίας.

Πρώτον ως εισαγωγή στην ίδια την επικούρεια φιλοσοφία, της παρουσίασης της προσωπικότητας του Επίκουρου και της εποχής του και της ιστορίας της σχολής, αλλά και την σχέση του με τις υπόλοιπες σχολές της εποχής. Η πληροφορία δεν σταματά όμως εκεί αλλά συνεχίζει έως τις ημέρες μας με την παρουσίαση της επίδρασης της επικούρειας φιλοσοφίας στην σύγχρονη εποχή. Η απόκτηση του βιβλίου αυτού είναι λοιπόν μια πολύ καλή πρόταση για να γνωρίσουμε τον επικούρειο Κήπο.

Δεύτερον είναι ένα βιβλίο, από τα λίγα που κυκλοφορούν στην Ελλάδα, με κείμενα των πηγών της επικούρειας φιλοσοφίας, πολλά εξ αυτών δημοσιευμένων για πρώτη φορά, με την απόδοση στην σύγχρονη ελληνική από τον βαθιά γνώστη του Επίκουρου φίλο Χρήστο Γιαπιτζάκη, να επιτελεί τον σκοπό της αφού αναδεικνύει με το παραπάνω το νόημα του αρχαίου κειμένου.

Τρίτον, η θεματολογική παρουσίαση των Δοξών με αλφαβητική σειρά με εύχρηστο ευρετήριο, αποτελεί ένα πραγματικά εξαιρετικό επικούρειο φιλοσοφικό λεξικό. Μάλιστα στις τελευταίες σελίδες υπάρχει κι ένα ερμηνευτικό λεξικό των βασικών επικούρειων εννοιών.

Με χαρά είδα ότι η τρίτη έκδοση του βιβλίου, έχει να μας προσφέρει σημαντική αύξηση της ύλης του, τόσο στην εισαγωγή του όσο και στις Δόξες. Έτσι από την πρώτη έκδοση που περιείχε 120 Δόξες, ο συγγραφέας στην τρίτη έκδοση μας προσφέρει 220, που αναλυτικότερα θα αναφερθούν οι επόμενοι ομιλητές.

Τέλος θέλω να πω ότι με την έκδοση αυτή, που αξίζει πραγματικά να την αποκτήσετε, γινόμαστε πλουσιότεροι στις πηγές της αγαπημένης μας φιλοσοφίας, κι αυτό χάριν στον αξιέπαινο κόπο του Χρήστου Γιαπιτζάκη. Όμως ο συγγραφέας νομίζω ότι δεν ήταν μόνος του στην πορεία του έργου αυτού, αλλά ότι ο καρπός του στηρίχθηκε στην επικούρεια φιλία μας. Φίλε Χρήστο σε ευχαριστώ για το έργο σου και για την φιλία σου.

Κυρίες και κύριοι σας ευχαριστώ για την προσοχή σας


Ο φιλόξενος χώρος εκδηλώσεων του βιβλιοπωλείου Παπασωτηρίου, με τους φίλους της Φιλοσοφίας


Ηλίας Τεμπέλης

Αναπλ. Καθηγητής Φιλοσοφίας

Το τελευταίο διάστημα διαπιστώνουμε μία πολύ αξιόλογη άνθηση σχετικά με τη μελέτη της επικούρειας φιλοσοφίας. Πρόσφατα ανακοινώθηκε ότι δύο πάπυροι γραμμένοι στα ελληνικά, που είχαν θαφτεί στις στάχτες του Βεζούβιου στην πόλη Herculaneum, για πρώτη φορά αποκαλύπτουν τα μυστικά τους, καθώς Ιταλοί και Γάλλοι επιστήμονες κατάφεραν, με τη βοήθεια μιας νέας ισχυρής τεχνικής ακτίνων Χ, να διαβάσουν τις πρώτες λέξεις αυτών των χειρογράφων χωρίς να χρειαστεί να τα ανοίξουν λόγω της εύθραυστης κατάστασής τους. Γνωρίζουμε, βέβαια, ότι αυτοί οι πάπυροι είναι σημαντική πηγή έργων της επικούρειας φιλοσοφίας και αναμένουμε με ενδιαφέρον τα αποτελέσματα αυτής της αποκάλυψης. Σε λίγες ημέρες πραγματοποιείται στον Γέρακα της Αττικής το Πέμπτο Πανελλήνιο Συμπόσιο Επικούρειας Φιλοσοφίας, ενώ σήμερα στον φιλόξενο χώρο των Εκδόσεων Παπασωτηρίου παρουσιάζεται η τρίτη έκδοση του βιβλίου του Χρήστου Γιαπιτζάκη Επικουρείων Δόξαι, Η τέχνη της ευδαιμονίας

Όπως ο ίδιος ο συγγραφέας εξομολογείται, το βιβλίο αυτό γράφτηκε μόνο του, παρορμητικά, χάρη στην καταλυτική επίδραση που του άσκησαν οι λόγοι του Επίκουρου. Έτσι, οι σημειώσεις που κρατούσε σε ένα τετράδιο έδωσαν υπόσταση σε μια θεματική ανθολογία, σε μια θεματική επιτομή που έλειπε από την επικούρεια βιβλιογραφία. Ο ρόλος του Χρήστου Γιαπιτζάκη ως συγγραφέα, ο οποίος έχει ήδη δημοσιεύσει δεκάδες φιλοσοφικά δοκίμια και είναι ιδρυτικό μέλος των Φίλων της Επικούρειας Φιλοσοφίας «Κήπος των Αθηνών», σε αυτό το βιβλίο είναι μεταπρατικός, συλλεκτικός και μεταλαμπαδευτικός. Αποβλέπει, και πιστεύω ότι το κατάφερε, στο να μεταφέρει τον λόγο του Επίκουρου και των μαθητών του στον σημερινό άνθρωπο, που μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο μορφωμένος, αλλά σίγουρα επιποθεί να μεταβεί από τη μιζέρια της καθημερινότητας σε μια πνευματική όαση ευδαιμονίας, από τη ζωή της αφροσύνης και της κενολογίας στη ζωή της φρόνησης και της επικούρειας φιλοσοφίας. Η έκδοση αυτή κατέστη απαραίτητη όχι μόνο επειδή οι πρώτες δύο εκδόσεις του βιβλίου (2008 και 2010) είχαν εξαντληθεί προ πολλού, αλλά και διότι σε αυτό το διάστημα ο συγγραφέας είχε την άνεση να μελετήσει και να συζητήσει περαιτέρω την επικούρεια φιλοσοφία και έτσι να την αντιληφθεί ως την ενοποιητική βάση όλων των κύριων χαρακτηριστικών του σύγχρονου ανθρωπισμού, ο οποίος ταιριάζει σε κάθε άνθρωπο που σέβεται τον εαυτό του, ειδικά τώρα, με δεδομένη και τη διόγκωση της κοινωνικής και οικονομικής κρίσης. Έτσι, η πρόσφατη πνευματική πορεία του συγγραφέα εμπεριέχεται συμπυκνωμένη στη νέα έκδοση του βιβλίου του. Την ίδια στιγμή έχουν περιληφθεί σε αυτήν και γνώμες του Επίκουρου, οι οποίες αποδίδονται στα νέα ελληνικά για πρώτη φορά.

Το εισαγωγικό κεφάλαιο φέρει τον εύγλωττο τίτλο «Η τέχνη της ευδαιμονίας (Η Επικούρεια φιλοσοφία)» (σσ. 23-78). Σε αυτό ο αναγνώστης πρώτα βρίσκει έναν κατατοπιστικό βίο του Επίκουρου, όπου, μεταξύ άλλων, γίνεται εκτενής λόγος για τις φιλοσοφικές σπουδές του. Επισημαίνεται το γεγονός ότι ήταν ο μοναδικός αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος που διδάχθηκε τις απόψεις τεσσάρων φιλοσοφικών σχολών (πλατωνική, αριστοτελική, δημοκρίτεια και πυρρωνική). Έτσι, καταδεικνύεται πώς ο φιλόσοφος, μέσα από την κριτική στάση του έναντι των παλαιότερων φιλοσοφικών συστημάτων, διαμόρφωσε τη δική του κοσμοθεωρία και κατέστη ο πρώτος διαφωτιστής της ανθρωπότητας. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι ο Επίκουρος δεν ήθελε να πρωτοτυπήσει, αλλά να καταλήξει σε μια κοσμοθεωρία χωρίς εννοιολογικά κενά, χρησιμοποιώντας με διορατικότητα και ευθυκρισία ο,τιδήποτε σωστό υπήρχε στις απόψεις των προγενεστέρων του. Έτσι, συνδυάζοντας παρατηρήσεις από κάθε γνωστικό αντικείμενο και εφαρμόζοντας μια εμπειρική μεθοδολογία απόκτησης βέβαιης γνώσης, τον Κανόνα, οικοδόμησε μια εξαιρετικά συνεκτική κοσμοθεωρία χωρίς εννοιολογικές αντιφάσεις. Ο Χρήστος περιγράφει αναλυτικά το φιλοσοφικό σύστημα του Επίκουρου (σσ. 35-54) δίδοντας έμφαση πρώτα στον Κανόνα για την απόκτηση βέβαιης γνώσης, και ειδικότερα στα τέσσερα κριτήρια της αλήθειας, στις βασικές αρχές που απορρέουν από την παρατήρηση της φύσης, στην εμπειρική μεθοδολογία επιμαρτύρησης ή αντιμαρτύρησης και στην αποδοχή πολλών πιθανών θεωριών με αντικειμενικότητα. Στη συνέχεια γίνεται λόγος για τη φυσική φιλοσοφία του Επίκουρου και ειδικότερα για τους τρεις βασικούς άξονες, στους οποίους κινείται, δηλ. την ατομική θεωρία εμπλουτισμένη με την έννοια του τυχαίου, την επέκταση της ισχύος των φυσικών νόμων του σύμπαντος και στους ανθρώπους, και την αξιοπιστία των αισθήσεων για την κατανόηση της φύσης. Ακολουθεί εκτενής συζήτηση για την ηθική φιλοσοφία του Επίκουρου, βάσει της οποίας ο άνθρωπος αποτελεί τμήμα της φύσης, στοχεύει στην επιδίωξη της ηδονής και στην αποφυγή του πόνου, και θεωρεί τη φιλία αυτοσκοπό, ο οποίος είναι συνεκτικός κρίκος της κοινωνίας. Ακόμη, καταδεικνύεται ότι το ηθικό σύστημα του Επίκουρου βασίζεται στην επιδίωξη της ευτυχίας. Έτσι, ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται πλέον τους τουλάχιστον επτά λόγους, για τους οποίους ο συγγραφέας θεωρεί τον Επίκουρο μοναδικό φιλόσοφο. Πρώτα απ’ όλα, ο Επίκουρος ήταν ο πρώτος ανθρωπιστής φιλόσοφος, αφού τον ενδιέφερε η ευτυχία όλων των ανθρώπων. Δεύτερο, ήταν ο πρώτος υπαρξιακός ψυχοθεραπευτής, επειδή ήθελε να αντιμετωπίσει την ψυχική ταραχή που οφείλεται στον φόβο του θανάτου. Ήταν ακόμη ο πρώτοςδιαφωτιστής φιλόσοφος, αφού πίστευε ότι μόνο με την παρατήρηση της φύσης και την επιστήμη θα απαλλαγούν οι άνθρωποι από τις δεισιδαιμονίες και τους παράλογους μεταφυσικούς φόβους. Και δεν μας διαφεύγει, επίσης, το ότι ο Επίκουρος ήταν ο πρώτος που μίλησε για την αληθινή ευλάβεια ως θαυμασμό για την υπέροχη και ευδαίμονα φύση των θεών, για την ύπαρξη του τυχαίου στη φύση, που επιτρέπει την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου, για τη σύνδεση της ελεύθερης βούλησης με τη φρόνηση και την ηδονική άσκηση της αρετής και για την πρόοδο της ανθρωπότητας από την πρωτόγονη στην πολιτισμένη εποχή. Αυτή συντελείται με την παρατήρηση της φύσης, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και με την ηθική και πολιτιστική ωρίμανση των ανθρώπων.

Εδώ πρέπει να επισημανθεί ότι, όπως υπογραμμίζει ο συγγραφέας στο υποκεφάλαιο με τίτλο «Η μετεξέλιξη της Ελληνιστικής φιλοσοφίας» (σσ. 54-61), ο Επίκουρος συνέβαλε στη δημιουργία της πειραματικής επιστήμης, δεδομένου ότι ο Περιπατητικός φιλόσοφος Στράτων ο Λαμψακηνός κάνοντας συστηματικά πειράματα με στερεά, υγρά και αέρια επιβεβαίωσε τις απόψεις του Επίκουρου για το ότι στη φύση τα πάντα αποτελούνται από μικροκοσμικά αόρατα σωματίδια και κενό. Μαθητές του Στράτωνα υπήρξαν ο Αρίσταρχος ο Σάμιος, ο Ερασίστρατος και στην επόμενη γενιά Περιπατητικών συγκαταλέγονται ο Ερατοσθένης, ο Αρχιμήδης, ο Ίππαρχος, ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς και άλλοι επιστήμονες. Έτσι, από αυτό και από επιπλέον στοιχεία προκύπτει ότι κατά την ελληνιστική εποχή οι Επικούρειοι και οι Περιπατητικοί είχαν στενές σχέσεις τόσο σε ό,τι αφορά την επιστήμη, αλλά και στην ευρύτερη αθηναϊκή κοινωνία. Αρχηγοί της επανάστασης των Αθηναίων κατά των Ρωμαίων κατά τον μιθριδατικό πόλεμο του 88-86 π.Χ. ήταν ο Επικούρειος φιλόσοφος Αριστίων και ο Περιπατητικός φιλόσοφος Αθηνίων. Επίσης, ο Αλέξανδρος ο Αφροδισιέας, ένας από τους μεγαλύτερους αρχαίους σχολιαστές του Αριστοτέλη, δεν δίσταζε να διορθώσει σε αρκετά σημεία τον Σταγειρίτη φιλόσοφο, για να δεχθεί απόψεις του Επίκουρου.

Στο βιβλίο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το ότι ο Χρήστος Γιαπιτζάκης παρακολουθεί συνοπτικά την επακολουθήσασα παρακμή της επικούρειας φιλοσοφίας και ακολούθως την αναβίωσή της στην Ευρώπη από τον 15ο αιώνα και εξής, μετά δηλ. την ανακάλυψη του ποιήματος του Επικούρειου φιλόσοφου Λουκρήτιου «Περί της φύσεως των πραγμάτων». Από τον 19ο αιώνα η επιστήμη απέδειξε χωρίς αμφιβολία την εγκυρότητα της επικούρειας φιλοσοφίας. Όπως έλεγε και ο Νίτσε, «Η επιστήμη έχει βαλθεί να επιβεβαιώσει τον Επίκουρο»! Τουλάχιστον σε οκτώ επιστήμες – Φυσική, Χημεία, Αστρονομία, Βιολογία, Ψυχολογία, Κοινωνιολογία και Μεθοδολογία της Επιστήμης –, είναι αποδεκτές επικούρειες απόψεις, που έχουν επαληθευθεί από σύγχρονες πειραματικές έρευνες. Το διαχρονικό μήνυμα του Επίκουρου αποτελεί τη βάση της πειραματικής επιστήμης, της υπαρξιακής ψυχολογίας της ευτυχίας, του κοινωνικού συμβολαίου, των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της ηθικής του ωφελιμισμού. Έτσι, λοιπόν, στο υποκεφάλαιο με τίτλο «Η σημασία της Επικούρειας φιλοσοφίας» (σσ. 61-68) αποδεικνύεται τεκμηριωμένα ότι με την ευρυμάθεια, τη συνθετική του ικανότητα και τη διορατικότητά του ο Επίκουρος είχε προχωρήσει την ανθρώπινη σκέψη σε δυσθεώρητα ύψη για την εποχή, με κίνητρα τη φιλαλήθεια και τον ανθρωπισμό.

Μία μελέτη για τον Επίκουρο, ακόμη και γραμμένη από έναν οπαδό της φιλοσοφίας του, όπως ο Χρήστος Γιαπιτζάκης, δεν μπορεί παρά να κάνει λόγο και για τους αντίπαλους του Επίκουρου, οι οποίοι ήταν πολλοί. Έτσι, στο υποκεφάλαιο με τίτλο «Η διαχρονική καταπολέμηση της Επικούρειας φιλοσοφίας» (σσ. 68-72) καταγράφονται οι ποικίλες συκοφαντίες που κατά καιρούς είχαν εκτοξευθεί, για να αποδειχθεί ότι τα τελευταία δύο χιλιάδες χρόνια έχουμε πολλά παραδείγματα μεθοδευμένων προσπαθειών παραποίησης, αλλά και αποσιώπησης των απόψεων του Επίκουρου. Ακόμη και σήμερα η επικούρεια φιλοσοφία κατά κανόνα δεν διδάσκεται στα σχολεία και στα πανεπιστήμια και σχεδόν ποτέ δεν συζητείται σε σχέση με τη μεθοδολογία και τις ανακαλύψεις της σύγχρονης επιστήμης. Ευτυχώς, δεν λείπουν διαχρονικά εκείνοι που μίλησαν με σεβασμό για το μεγαλείο του Επίκουρου, παρά το γεγονός ότι οι ίδιοι δεν ήταν Επικούρειοι. O συγγραφέας στο υποκεφάλαιο με τίτλο «Η αναγνώριση του Επίκουρου από ανθρώπους με ευρύτητα πνεύματος» (σσ. 72-74) μνημονεύει απόψεις, τις οποίες διατύπωσαν ο Ερατοσθένης, ο Καρνεάδης, ο Σενέκας, ο Σέξτος ο Εμπειρικός, ο Έρασμος, ο Μαρξ και οι Νίτσε.

Στη σημερινή εποχή της κοινωνικοοικονομικής κρίσης, όμως, στην Ευρώπη οι απόψεις του Επίκουρου αγνοούνται. Έτσι, ο Χάρτης των Βασικών Δικαιωμάτων των Πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν περιλαμβάνει το δικαίωμα του κάθε ανθρώπου στην ευτυχία, αφού προτεραιότητα έχουν άλλα αφηρημένα αγαθά ή οικονομικά μεγέθη. Εδώ, λοιπόν, υπάρχει, όπως τονίζει ο συγγραφέας, μια ιστορική ανάγκη, δηλ. να αναγνωριστεί το ανθρώπινο δικαίωμα της ευδαιμονίας, έτσι ώστε οι Ευρωπαίοι να αλλάξουν τον τρόπο σκέψης τους και η Ευρωπαϊκή Ένωση τις πολιτικές της με στόχο ένα φωτεινότερο και ευτυχέστερο μέλλον. Σε προσωπικό επίπεδο ο καθένας μας θα πρέπει να αποφασίσει αν θα συνεχίσει να πιστεύει σε απάνθρωπες ιδέες που χωρίζουν τους ανθρώπους, ή αν θα επιλέξει τις ανθρωπιστικές αξίες που ενώνουν όλους τους ανθρώπους και οδηγούν στην ευτυχία των πολλών. Ας δεχθούμε ότι κάπως παρήγορο προς αυτήν την κατεύθυνση είναι το ότι ήδη στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, την οποία συνέταξε ο Επικούρειος Τόμας Τζέφφερσον, γίνεται λόγος για το δικαίωμα της αναζήτησης της ευτυχίας, και, επίσης, το ότι ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών πρόσφατα καθιέρωσε την 20ή Μαρτίου ως Διεθνή Ημέρα Ευδαιμονίας, αναγνωρίζοντας έτσι την αναζήτηση της ευδαιμονίας ως βασικό σκοπό και δικαίωμα του ανθρώπου.

Πυρήνας του βιβλίου είναι οι γεμάτες σοφία γνώμες του Επίκουρου (σσ. 78-190). Αυτές οι 220 φράσεις, προτάσεις και εκτενείς παράγραφοι προέρχονται από τον Επίκουρο, τους μαθητές του και από ένα μεγάλο εύρος αρχαίων πηγών. Φυσικά είναι σε μορφή αποσπασματική, δεδομένου ότι η συντριπτική πλειοψηφία των έργων των Επικουρείων έχει, όπως γνωρίζουμε, καταστραφεί είτε από τη μισαλλοδοξία κάποιων ανθρώπων, είτε από τη φθορά του χρόνου. Για τη λειτουργικότερη παράθεση των γνωμών του Επίκουρου ο συγγραφέας έχει επιλέξει τη μέθοδο της θεματικής ανθολογίας κατ’ αλφαβητική σειρά, η οποία είναι κατατοπιστική και επεξηγηματική. Έτσι, για παράδειγμα, υπό το γράμμα Δ από τις πέντε γνώμες του Επίκουρου σχετικά με τη δικαιοσύνη, διευκρινίζεται ότι η πρώτη αναφέρεται στη δικαιοσύνη σε σχέση με την αταραξία, μία άλλη στη δικαιοσύνη σε σχέση με την κοινωνικότητα, τον νόμο, το συμφέρον και τη φύση κ.ο.κ. Αυτή η μεθοδολογία επιτρέπει σε κάθε καταγεγραμμένη γνώμη να μιλήσει εύκολα στο νου του αναγνώστη, έτσι ώστε η μελέτη του περιεχομένου της στη συνέχεια να μιλήσει και στην καρδιά του. Σε όλες τις γνώμες του Επίκουρου αναγράφεται το αρχαίο κείμενο, ακολουθεί η νεοελληνική μετάφραση, πάντα με γλαφυρότητα, αλλά και με ακρίβεια στην απόδοση της επικούρειας ορολογίας, και τέλος αναγράφεται η πλήρης παραπομπή στο αρχαίο έργο απ’ όπου προέρχεται. Εντυπωσιάζει πραγματικά η πληθώρα των εννοιών, τις οποίες βρίσκει ο αναγνώστης τόσο ωραία ταξινομημένες σε αυτό το βιβλίο.

Αν θέλει κάποιος να δώσει εδώ απόψε ένα χαρακτηριστικό δείγμα μεταφρασμένης γνώμης του Επίκουρου δυσκολεύεται πολύ. Έτσι, χωρίς να αδικώ κάποια άλλη γνώμη του αρχαίου φιλοσόφου που μπορεί να παρουσιάζει μείζον ενδιαφέρον, θα πρότεινα να σας διαβάσω την απόδοση του Χρήστου Γιαπιτζάκη ως προς τη χαρακτηριστική γνώμη του Επίκουρου περί φιλοσοφίας, όπως αυτή σχετίζεται με το γήρας, τη νιότη, την ευτυχία, τη ζωή, τον φόβο, τον χρόνο και την ψυχολογία. Η γνώμη αυτή είναι η υπ’ αριθ. 200 στο βιβλίο (σσ. 174-175) και προέρχεται από την επιστολή Πρ?ς Μενοικέα (Διογ. Λαέρτ., Χ 122):

Ούτε όταν είναι κάποιος νέος δεν πρέπει να αμελεί να φιλοσοφεί, ούτε όταν είναι γέρος δεν πρέπει να κουράζεται να φιλοσοφεί. Διότι ούτε ανώριμος είναι κανείς ούτε υπερβολικά ώριμος για την υγεία της ψυχής. Εκείνος μάλιστα που λέει ότι δεν έχει χρόνο να φιλοσοφήσει ή ότι έχει περάσει ο χρόνος για φιλοσοφία είναι όμοιος με εκείνον που λέει ότι δεν έχει χρόνο να ευτυχήσει ή ότι έχει περάσει η ώρα της ευτυχίας. Κατά συνέπεια, πρέπει να φιλοσοφούν και ο γέρος και ο νέος. Ο πρώτος, ενώ γερνάει, για να χαίρεται τα αγαθά σαν νέος με την ευχάριστη ανάμνηση του παρελθόντος, και ο δεύτερος, αν και νέος, να είναι συγχρόνως ώριμος αφού δεν θα φοβάται το μέλλον. Πρέπει λοιπόν να μελετάμε εκείνα που φέρνουν την ευτυχία, διότι όταν είναι αυτή παρούσα έχουμε τα πάντα, ενώ όταν λείπει η ευτυχία κάνουμε τα πάντα για να την αποκτήσουμε.

Το βιβλίο ολοκληρώνεται (σσ. 191-215) με ένα πολύ χρήσιμο «Ερμηνευτικό Λεξικό Επικούρειων Όρων (με αντίστοιχες χαρακτηριστικές παραπομπές)», τις «Συντομογραφίες Παραπομπών», ένα «Ευρετήριο» και μια «Επιλεγμένη Βιβλιογραφία».

Εδώ νομίζω ότι μπορούμε να ακούσουμε την άποψη ενός από τους αναγνώστες του βιβλίου, ο οποίος την κατέγραψε στην ιστοσελίδα των εκδόσεων Παπασωτηρίου:

Συνοπτική αλλά εύστοχη και πλήρης παρουσίαση της φιλοσοφίας των επικούρειων. Το εισαγωγικό μέρος είναι ιδιαίτερα κατατοπιστικό και αναδεικνύει την ανθρωπιστική και την επιστημονική πλευρά του Επίκουρου. Οι φράσεις των επικούρειων που είναι το κύριο μέρος του βιβλίου σκιαγραφούν μια σαφή εικόνα του επικουρισμού. Το βιβλίο είναι χρήσιμο για κάθε φιλοσοφούντα ή φιλόλογο που διδάσκει φιλοσοφία.

Συμπερασματικά, πιστεύω ότι ο Χρήστος Γιαπιτζάκης κατόρθωσε με εξαιρετική επιτυχία να επιτρέψει στον σημερινό αναγνώστη να εμβαθύνει στα νοήματα της επικούρειας φιλοσοφίας και να εστιάσει στην επικαιρότητά της για τις σημερινές κοινωνίες, που βιώνουν έντονη την ιστορική ανάγκη της υιοθέτησης και εφαρμογής της. Επίσης, ανέδειξε με ιδιαίτερο τρόπο τις επιστημονικές εκείνες αλήθειες που πρωτοδιατυπώθηκαν από τον Επίκουρο και πραγματικά ώθησαν τον άνθρωπο να πραγματοποιήσει άλματα στη γνώση τόσο του εαυτού του όσο και του σύμπαντος κόσμου.


Γιώργος Γκόνης, Δρ. Ιατρός Χειρουργός, Υποστράτηγος ε.α., Συγγραφέας

Κυρίες και Κύριοι Καλησπέρα σας

Θα ήθελα να αρχίσω τον σχολιασμό μου με δύο επικούρειες δόξες για τη φιλία.

«πάσα φιλία δι΄εαυτήν αρετή, αρχήν δε είληφεν από της ωφελείας».και

«Ων η σοφία παρασκευάζεται εις την όλου βίου μακαριότητα, πολύ μέγιστον εστίν η της φιλίας κτήσις»

Νομίζω ότι όλοι κατανοούμε το νόημα των παραπάνω και δεν απαιτείται κάποια πρόσθετη ερμηνεία. Με τον Χρήστο γίναμε φίλοι τα τελευταία χρόνια και οφείλω να παρατηρήσω ότι η εκκινούσα ωφέλεια, τότε, ήταν η μελέτη της επικούρειας φιλοσοφίας. Η ιατρική επιστήμη ήταν το επιπλέον ερέθισμα για εκείνη τη γνωριμία μας. Τώρα πλέον χαίρομαι αυτή καθ΄εαυτή τη φιλία μας, επιβεβαιώνοντας την επικούρεια ρήση.

Φίλε Χρήστο ευχαριστώ για την τιμή να μιλήσω για το φιλοσοφικό πόνημά σου.

Το γεγονός ότι το βιβλίο αυτό επανεκδίδεται για 3η φορά, αποτελεί αντικειμενικό κριτήριο ότι πρόκειται για ένα αξιόλογο βιβλίο. Επομένως οφείλουμε να αναζητήσουμε επαινετικά λόγια που να είναι αντάξια του αξιακού του μεγέθους.

Πριν μιλήσω για το περιεχόμενο του βιβλίου θα ήθελα να διευκρινίσω ότι αυτά που ξέρω για τον Επίκουρο δεν τα έμαθα στα μαθητικά θρανία αλλά τα τελευταία χρόνια μελετώντας βιβλία του καθηγητή Θεοδωρίδη και τις εκδόσεις - δραστηριότητες των φίλων της επικούρειας φιλοσοφίας.

Για όσους το παίρνουν στα χέρια τους για πρώτη φορά, θα πω δυο λόγια για τη ταξινόμηση του περιεχομένου του. Εκτός από τους προλόγους του, τη βιβλιογραφία, τα ευρετήρια και τις επεξηγήσεις, στο βιβλίο διακρίνουμε δύο μέρη.

Στο πρώτο μέρος ο συγγραφέας παραθέτει τα προσωπικά του κατασταλάγματα από τη μελέτη της φιλοσοφίας του Επίκουρου καθώς και τις φιλοσοφικές και μεθοδολογικές αρχές και των άλλων φιλοσοφικών σχολών.

Στο δεύτερο μέρος παραθέτει, μεταφράζει και απαριθμεί το καρπό της δικής του προσωπικής έρευνας από πρωτογενείς πηγές.

Θα αρχίσω τον σχολιασμό μου από το 2ο μέρος.

Ο κ Γιαπιτζάκης μελέτησε βιβλία, αναζήτησε πρωτογενείς πηγές και εμβάθυνε στη μελέτη τους. Κράτησε σημειώσεις και μας παρουσιάζει το απάνθισμα των σημειώσεων του. Επιτρέψτε μου να κάνω την εκτίμηση ότι η σοβαρότητα του συνόλου της εργασίας του θα αποτελέσει διαχρονική συνεισφορά στη γνώση και μελέτη της επικούρειας φιλοσοφίας.

Δεν πρόκειται για μια απλή παράθεση των διασωθέντων έργων του Επίκουρου, δηλαδή τις Κύριες Δόξες, τις 3 Επιστολές (Ηρόδοτο, Πυθοκλή, Μενοικέα) και τη Διαθήκη. Εδώ ο κ Γιαπιτζάκης έχει κάνει βασική έρευνα πάνω στην επικούρεια φιλοσοφία. Το αντικείμενο της έρευνάς του ήταν όλες οι προσιτές στον συγγραφέα πηγές, άμεσες ή έμμεσες, από τη διαχρονική και παγκόσμια μελέτη και καταγραφή της επικούρειας φιλοσοφίας.

Θα ήθελα να προσθέσω ότι δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει αυτή η ερευνητική του ικανότητα, γιατί ανάλογο ερευνητικό έργο έχει να επιδείξει και στον καθαρά επιστημονικό του τομέα της βιολογίας και νευρογενετικής.

Τον καρπό της έρευνάς του μας τον παραθέτει με έναν, θα έλεγα, ευρηματικό τρόπο. Η αλφαβητική σειρά με βάση το γνωστικό αντικείμενο, τα θέματα, τις ιδέες κλπ για το οποίο εκφράζονται οι θέσεις των επικουρείων βοηθά εξαιρετικά τον αναγνώστη. Αρχίζει από Α και τελειώνει στο Ω. Αρχίζει από το αγαθό και την αγάπη και τελειώνει με την ψυχή και τις ωδές προς τον Επίκουρο, αριθμώντας συνολικά 220 δόξες. Όπως αντιλαμβάνεσθε δεν είναι δυνατόν και δεν έχει νόημα να αναφερθούμε διεξοδικά σε όλες αυτές τις δόξες. Ίσως όμως να μας βοηθήσει να αποκτήσουμε μια συνοπτική εικόνα των ενδιαφερόντων της επικούρειας φιλοσοφίας αν μελετήσουμε ποσοτικά τις αναφορές σε κάθε θέμα. Το ενδεχόμενο εσφαλμένης εκτίμησης, για κάτι συγκεκριμένο, δεν ακυρώνει την ορθότητα της γενικής αντίληψης που μπορούμε να αποκτήσουμε, με αυτό τον τρόπο, για τα ενδιαφέροντα των επικουρείων.

Από το ευρετήριο λοιπόν βλέπουμε ότι υπάρχουν: 42 δόξες που αναφέρονται στην ωφέλεια 33 δόξες που αναφέρονται στην φρόνηση 30 δόξες που αναφέρονται στην αφροσύνη 30 δόξες που αναφέρονται στη ζωή 29 δόξες που αναφέρονται στην ηδονή 26 δόξες που αναφέρονται στην ψυχολογία 21 δόξες που αναφέρονται στην ευτυχία 20 στη φιλία και ακολουθούν το σύνολο των ανθρωπίνων ενδιαφερόντων και θεμάτων με φθίνουσα σειρά.

Μέσα από αυτή την ποσοτική αποτίμηση των δεδομένων διακρίνουμε ότι κυρίαρχα ενδιαφέροντα των επικουρείων ήταν η ζωή, η ωφέλεια, η ηδονή, η ευτυχία. Κατά συνέπεια θα πρέπει να συμφωνήσουμε απόλυτα με τον συγγραφέα που στο εξώφυλλο του βιβλίου του κάτω από τον τίτλο ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΩΝ ΔΟΞΑΙ έχει προσθέσει το «η τέχνη της ευδαιμονίας».

Σε εκείνους που με βάση την αναζήτηση της ευδαιμονίας θα χαρακτήριζαν την επικούρεια φιλοσοφία απλά ως «ηδονοθηρική» μπορούμε να αντιτάξουμε ότι ποσοτικά, αμέσως μετά την ευδαιμονία, αναζητείται η φρόνηση και καταδικάζεται η αφροσύνη σε συνολικά 63 δόξες. Εξ άλλου η 5η Κύρια Δόξα είναι ιδιαίτερα κατηγορηματική. «ουκ έστιν ηδέως ζην άνευ του φρονίμως και καλώς και δικαίως, ουδέ φρονίμως και καλώς και δικαίως άνευ του ηδέως. Ότω δε τούτο μη υπάρχει, ουκ έστι τούτον ηδέως ζην».

Δεν φαίνεται, ποσοτικά τουλάχιστον, επίμονη ενασχόληση των επικουρείων με τους Θεούς και το θάνατο, γίνεται αναφορά σε μόλις 14 και 12 δόξες, αντίστοιχα. Θα πρέπει όμως να τονισθεί ότι η πλέον ορθολογική φιλοσοφική προσέγγιση του θανάτου έγινε από το Επίκουρο. «ο θάνατος ουδέν προς ημάς. το γαρ διαλυθέν αναισθητεί, το δ’ αναισθητούν ουδέν προς ημάς» και επίσης «ηδύ γίνεται το ζην όταν απη θανάτου φόβος». Ο σύγχρονός μας διάσημος Αμερικανός ψυχολόγος και συγγραφέας Ιρβιν Γιάλομ, σε αυτό το θέμα, βαδίζει ακριβώς στα χνάρια του Επίκουρου.

Στον κατάλογο του ευρετηρίου των θεμάτων διέκρινα μία «παράλειψη» η οποία προφανώς δεν είναι του συγγραφέα. Δηλαδή δεν είδα πουθενά τη λέξη ΕΛΠΙΔΑ. Διερωτώμαι και ερωτώ του φίλους που μελετούν την επικούρεια φιλοσοφία. Δεν ασχολήθηκε ο Επίκουρος και οι διάδοχοί του με τη σημασία που έχει για τον άνθρωπο η ελπίδα; Ανεξάρτητα από την άποψη που έχει ο καθένας μας πάνω σε αυτό το θέμα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι εμείς οι Νεοέλληνες πολλά τα στηρίζουμε και τα αποφασίζουμε με βάση την Ελπίδα.

Έρχομαι τώρα στο α΄ μέρος.

Τα όσα παρατίθενται εδώ βοηθούν και τους μυημένους και τους μη μυημένους στη μελέτη των αρχαίων πηγών, με έναν εξαιρετικά συνοπτικό και εύληπτο τρόπο. Παρά το γεγονός ότι είναι προσωπικά κατασταλάγματα του συγγραφέα, ενέχουν όλα τα στοιχεία της αντικειμενικότητας, δηλαδή παρά την περιορισμένη έκταση, μόλις 55 σελίδες, εμφανίζουν πληρότητα, εγκυρότητα πηγών και αξιολόγηση με ορθολογικά κριτήρια.

Μαθαίνουμε και συνειδητοποιούμε λοιπόν ότι ο Επίκουρος και η επικούρεια φιλοσοφία ήταν ο ώριμος καρπός της μελέτης και της σύνθεσης που προέκυψε από τους φιλοσόφους και τις φιλοσοφικές σχολές που προηγήθηκαν χρονικά. Ο Επίκουρος ήταν ο μοναδικός που διδάχθηκε τις απόψεις τεσσάρων διαφορετικών φιλοσοφικών σχολών. Τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Δημόκριτο , που ήταν ό πρώτος εκπρόσωπος του υλισμού, και τον Πύρρωνα με τον σκεπτικισμό της εποχής του.

Είναι φανερό ότι ο Επίκουρος απέρριψε πλήρως τον Πλάτωνα και τον Ιδεαλισμό του, ως μυθολογία κενή περιεχομένου. Επηρεάσθηκε από τον Σκεπτικισμό του Πύρρωνα και τελικά διαμόρφωσε μια στάση ανάμεσα σε εκείνες του Αριστοτέλη και του Δημόκριτου. Από τον Αριστοτέλη υιοθέτησε τον ορθολογισμό και από το Δημόκριτο την υλιστική θεώρηση των πραγμάτων. Επίσης απέρριψε τον Αρίστιππο της Κυρηναϊκής σχολής που υιοθετούσε την άκρατη σαρκική ηδονή καθώς και τους Κυνικούς, με τον Αντισθένη, για τις αντικοινωνικές του επιλογές και τη μαζοχιστική τάση.

Με βάση τον ορθολογισμό καθιέρωσε τον «κανόνα» με τα κριτήρια αληθείας που βασίζονται στην παρατήρηση μέσω των αισθήσεων και τον αναλογικό συλλογισμό.

Κάτι άλλο που επισημαίνεται από τον συγγραφέα είναι η συμβολή της επικούρειας φιλοσοφίας στη δημιουργία Πειραματικής Επιστήμης και την απόρριψη του ντετερμινισμού και της ειμαρμένης και ταυτόχρονα τη παραδοχή της ύπαρξης του τυχαίου.

Το ηθικό μέρος της επικούρειας φιλοσοφίας βασίζεται και διαμορφώνεται από τρείς παραδοχές. –ο άνθρωπος αποτελεί μέρος της φύσης -είναι φυσικό να επιδιώκει την ηδονή και να αποφεύγει τον πόνο -η φιλία είναι συνεκτικός κρίκος της ανθρώπινης κοινωνίας

Χαρακτηριστική είναι η λεγόμενη «τετραφάρμακος» των επικουρείων, όπως διατυπώθηκε αργότερα, που εμπεριέχει πρακτικές βασικές αρχές για εμπέδωση αισθήματος ασφάλειας και ευτυχίας. -Άφοβον ο Θεός -Ανύποπτον ο θάνατος -Τ’ αγαθόν μεν εύκτητον -Το δε δεινόν ευεκκαρτέρητον

Όπως ήδη ελέχθη, η φιλία για τον Επίκουρο ήταν αυτοσκοπός και κύριος συνεκτικός κρίκος της ανθρώπινης κοινωνίας. Το δίκαιο όμως που πηγάζει από τους νόμους δεν είχε αντικειμενική αξία. Εθεωρείτο σαν απλή συμφωνία μεταξύ των ανθρώπων με στόχο το «κοινόν συμφέρον» και το «μη βλάπτειν αλλήλους». Αυτή η θέση προέκυψε επειδή θεωρούσε ότι ομάδες εξουσίας κατασκευάζουν τους νόμους για δικό τους συμφέρον και μόνον, αλλά και επειδή στα χρόνια του είχε καταλυθεί πλέον η έννοια της πόλης κράτους. Με βάση τα παραπάνω οδηγήθηκε στη γνωστή μας παρένεση του «λάθε βιώσας» και στην παρότρυνση για «την απόσυρση των εμφρόνων φίλων από τον κοινωνικοπολιτικό παραλογισμό». Αυτή βέβαια η θέση είναι διαμετρικά αντίθετη με το σωκρατικό «μητρός τε και πατρός τε και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερον εστίν πατρίς και σεμνότερον και αγιώτερον και εν μείζονι μοίρα και παρά θεοίς και παρ’ ανθρώποις τοις νουν έχουσι». Σημειώστε ότι δεν είχαν περάσει ούτε 100 χρόνια από τότε.

Είναι γενική παραδοχή ότι σπάνια άνθρωπος εγκωμιάσθηκε αλλά και κακολογήθηκε τόσο όσο ο Επίκουρος. Σίγουρα υπήρξε ο πρώτος ανθρωπιστής φιλόσοφος επειδή ενδιαφέρθηκε για την ευτυχία όλων των ανθρώπων βασιζόμενος στην κατανόηση της φύσης του ανθρώπου. Από τον συγγραφέα, και πολύ ορθά, χαρακτηρίζεται ως ο πρώτος Διαφωτιστής της ανθρωπότητας γιατί πρωταρχικός του στόχος ήταν αντιμετωπίζοντας την άγνοια, να ελευθερώσει τον άνθρωπο από το φόβο, την αδικία και τη δυστυχία.

Αναμφίβολα ζούμε σε μια δύσκολη, θα έλεγα, ταραγμένη εποχή και έχουμε ανάγκη από σταθερές αξίες και ευκρινείς – ρεαλιστικούς στόχους, μακριά από μύθους και ουτοπίες. Βιβλία σαν και αυτό του κ. Γιαπιτζάκη αποτελούν μια αισιόδοξη και ρεαλιστική απάντηση στην παρακμή μας. Ο Επίκουρος μας δείχνει έναν ορθολογικό και αισιόδοξο δρόμο μέσα από τον οποίο μπορούμε να φθάσουμε στην ευδαιμονία και ευτυχία. Ίσως το νόημα της ζωής να βρίσκεται στη χαρά και την ηδονή που πηγάζει από την ίδια τη ζωή, την ίδια την ύπαρξή μας.

Με βάση τις παραπάνω διαπιστώσεις αναφύεται ένα θεωρητικό αλλά ενδιαφέρον ερώτημα.

Θα μπορούσε ο Επικουρισμός με τον ορθολογισμό του, τον στόχο της ευδαιμονίας που θέτει, την αγάπη προς τον συνάνθρωπο που δεν παραλείπει, θυμίζω εδώ την επικούρειο δόξα «δι’ αλλήλων σώζεσθαι», και επαναλαμβάνω, θα μπορούσε ο Επικουρισμός να αποτελέσει κυριαρχούσα φιλοσοφική άποψη και τρόπο ζωής;

Η απάντηση ασφαλώς δεν είναι εύκολη. Σίγουρα οι μελετητές και φίλοι της Επικούρειας φιλοσοφίας έχουν τις απαντήσεις τους. Εγώ θα ήθελα να παρατηρήσω ότι η ανωριμότητα που παρατηρείται στις ανθρώπινες μάζες, δεν είναι εύκολο να ευνοήσει τους πολλούς ώστε να μπορούν να διακρίνουν τη διαφορά που υπάρχει μεταξύ του «ηδέως και μακαρίως ζην» από το σκέτο «ηδέως ζην».

Σε κάθε περίπτωση, η προώθηση της ιδέας του δικαιώματος του κάθε ανθρώπου στην Ευτυχία, συνιστά μια σημαντική πρόοδο για τον άνθρωπο του 21ου αιώνα.

Είναι επίσης ιδιαίτερα αισιόδοξο ότι ο Κήπος του Επίκουρου καλλιεργείται και ξανανθίζει στις μέρες μας.

Ο κ Γιαπιτζάκης με το βιβλίο του, και όχι μόνον, μας καλεί να γνωρίσουμε τον Κήπο και να γευθούμε τους καρπούς του.

Οφείλουμε να τον συγχαρούμε.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

 

Στην φωτογραφία αριστερά ο Αθανάσιος Ζούτσος, Δήμαρχος Παλλήνης, όπου βρίσκεται η περιοχή του Γαργηττού, τόπου καταγωγής του φιλόσοφου Επίκουρου


Ακολούθησε ο Γιώργος Μπακογιάννης, ενώ έκλεισε την παρουσίαση ο Δήμαρχος Παλλήνης Αθανάσιος Ζούτσος (περισσότερα σύντομα..)