Επιστολή της Αυγούστας Πλωτίνας προς τους επικούρειους φίλους της στην Αθήνα
Για άλλη μια φορά η επικούρεια φιλοσοφία εμπλουτίζεται από την αρχαιολογική σκαπάνη(1856-1890), όπως αυτή στο Ερκολάνεουμ της Ιταλίας και στα Οινόανδα της Μικράς Ασίας. Τη φορά αυτή τα ευρήματα έρχονται από την Αθήνα, την έδρα του Κήπου. Πρόκειται για μια σειρά επιγραφικών αποσπασμάτων με επικούρειες αναφορές που βρέθηκαν διάσπαρτα στην περιοχή. Διαβάστε την τεκμηρίωση στο άρθρο Οι Επικούρειοι στα χρόνια του Αδριανού.
Η παρούσα επιστολή αφορά μέρος αλληλογραφίας μεταξύ της Αυγούστας Πλωτίνας, της γυναίκας του αυτοκράτωρα Τραϊανού που είχε υιοθετήσει ως διάδοχο τον Αδριανό, και του ίδιου του Αδριανού που είχε γίνει ήδη αυτοκράτορας και των επικούρειων της Αθήνας. Χρονολογείται ανάμεσα στο 117 μ.χ.χ. χρονιά που ανέλαβε την εξουσία ο Αδριανός και το 123 μ.χ.χ. χρονιά που απεβίωσε η Πλωτίνα, με πιθανή ακριβέστερη ημερομηνία το 121 μ.χ.χ.
Η απόδοση στη σύγχρονη ελληνική έγινε από τον Τάκη Παναγιωτόπουλο με την βοήθεια και την επιμέλεια της Ελένης Μιχοπούλου, φιλόλογου.
© Επιτρέπεται ελεύθερα η αναδημοσίευση μέρους ή ολόκληρου του έργου με τον όρο του σεβασμού στον φιλόσοφο Επίκουρο και την αναφορά των δημιουργών.
Η επιστολή
\ΠΛΩΤΕΙΝΑ ΣΕΒΑΣΤΗ ΠΑΣΙ ΤΟΙΣ ΦΙΛΟΙΣ ΧΑΙΡΕΙΝ.
Η Πλωτίνα η Σεβαστή χαιρετά όλους τους φίλους.
ΕΧΟΜΕΝ ΟΥ ΤΥΧΕΙΝ ΕΣΠΕΥΔΟΜΕΝ. ΣΥΝΚΕΧΩΡΗΤΑΙ ΓΑΡ ΤΩΙ ΔΙΑΔΟΧΩΙ, ΟΣ ΑΝ ΜΕΛΛΗΙ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ ΔΙΑΔΟΧΗΣ ΑΦΗΓΕΙΣΘΑΙ ΤΗΣ ΟΥΣΗΣ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ, ΚΑΙ ΠΑΝ ΤΟ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΔΙΑΔΟΧΗΝ ΑΝΗΚΟΝ ΟΙΚΟΝΟΜΗΜΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΙ ΔΙΑΘΗΚΗΙ ΔΙΑΤΑΣΣΕΣΘΑΙ ΚΑΙ ΑΙΡΕΙΣΘΑΙ ΕΙΤΕ ΕΛΛΗΝΑ ΕΙΤΕ ΡΩΜΑΙΩΝ ΒΟΥΛΟΙΤΟ ΤΟΝ ΠΡΟΣΤΑΤΗΣΟΝΤΑ ΤΗΣ ΔΙΑΔΟΧΗΣ.
Έχουμε αποκτήσει αυτό που προσπαθούσαμε διακαώς να πετύχουμε. Γιατί έχει εκχωρηθεί στον κάθε διάδοχο, ο οποίος μελλοντικά θα ηγείται της Επικούρειας Σχολής στην Αθήνα, το δικαίωμα να συντάσσει τη διαθήκη της διαδοχής στην Ελληνική γλώσσα και να επιλέγει ελεύθερα όποιον θέλει, είτε Έλληνα είτε Ρωμαίο, ως νέο ηγέτη της Σχολής.
ΚΑΛΗΣ ΟΥΝ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΠΡΟΣΓΕΓΕΝΗΜΕΝΗΣ ΗΣ ΑΞΙΑΝ ΧΑΡΙΝ ΟΦΕΙΛΟΜΕΝ ΕΙΔΕΝΑΙ ΤΩΙ ΩΣ ΑΛΗΘΩΣ ΕΥΕΡΓΕΤΗΙ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΟΣΜΗΤΗΙ ΟΝΤΙ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΟΥΤΟ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΩΙ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙ, ΕΜΟΙ ΔΕ ΠΡΟΣΦΙΛΕΣΤΑΤΩΙ ΚΑΤΑ ΠΑΝΤΑ ΚΑΙ ΩΣ ΔΙΑΦΕΡΟΝΤΙ ΚΥΡΙΩΙ ΚΑΙ ΩΣ ΑΓΑΘΩΙ ΤΕΚΝΩΙ, ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΚΑΣΤΟΝ ΤΩΝ ΠΕΠΙΣΤΕΥΜΕΝΩΝ ΤΗΝ ΚΡΙΣΙΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΙΑΣ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ ΑΙΕΙ ΕΚ ΤΩΝ ΟΜΟΔΟΞΩΝ ΠΕΙΡΑΣΘΑΙ ΑΝΤΙΚΑΘΙΣΤΑΝΕΙΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟΥ ΤΟΠΟΝ ΚΑΙ ΠΛΕΙΟΝ ΝΕΜΕΙΝ ΤΗΙ ΤΩΝ ΟΛΩΝ ΟΨΕΙ Η ΤΗΙ ΙΔΙΑΙ ΠΡΟΣ ΤΙΝΑΣ ΣΥΝΗΘΕΙΑΙ.
Επειδή λοιπόν μάς δόθηκε αυτή η καλή και διευρυμένη εξουσία, για την οποία οφείλουμε να ανταποδώσουμε ευγνωμοσύνη σ’ αυτόν που είναι αληθινός ευεργέτης και προστάτης πάσης παιδείας και κατά συνέπεια ο πιο σεβάσμιος αυτοκράτορας, για μένα δε προσωπικά ο πιο προσφιλής στα πάντα και ως ξεχωριστός κύριος και ως αγαθός υιός, είναι σωστό ο καθένας από αυτούς στους οποίους έχει ανατεθεί η κρίση της διαδοχής να προσπαθεί πάντα να ορίζει ως αντικαταστάτη στη θέση του τον άριστο ανάμεσα στους ομόδοξους και να δίνει μεγαλύτερη σημασία στη συνολική άποψη της κοινότητας, παρά στις προσωπικές προτιμήσεις του.
ΕΜΟΙ ΜΕΝ ΟΥΝ ΗΡΕΣΚΕ ΜΗΔΕ ΑΓΑΠΑΝ ΤΙΝΑΣ ΜΑΛΛΟΝ ΤΩΝ ΔΙΑΦΕΡΕΙΝ ΔΟΞΑΝΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΥΝΑΜΙΝ ΤΩΝ ΛΟΓΩΝ ΤΩΝ ΗΜΕΤΕΡΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΟ ΑΚΟΛΟΥΘΟΝ ΕΝ ΤΗΙ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΘΕΣΙΝ ΤΩΝ ΗΘΩΝ ΥΠΕΡΟΧΗΙ. ΕΙ Δ΄ ΑΡΑ ΤΟΥΤΟ ΜΗ ΓΕΝΟΙΤΟ ΟΥ ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΙΔΙΑΝ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΣ ΦΥΣΙΝ, ΑΛΛΑ ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΗΜΩΝ ΑΥΤΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΑΝ Η ΔΙΑ ΤΙΝΑ ΑΛΛΗΝ ΤΥΧΙΚΗΝ ΕΜΠΟΔΙΣΙΝ, ΤΟ ΓΕ ΤΟΝ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΟΣ ΒΟΥΛΗΣΟΜΕΝΟΝ ΚΑΘΗΚΕΙΝ ΟΙΟΜΑΙ ΣΤΟΧΑΖΕΣΘΑΙ ΤΟΥ ΑΡΕΣΟΝΤΟΣ ΚΟΙΝΗΙ ΠΑΣΙΝ ΚΑΙ ΜΗ ΤΟΥ ΙΔΙΑΙ ΕΑΥΤΩΙ.
Εμένα λοιπόν θα μου άρεσε να μην αγαπά κάποιον περισσότερο από εκείνους που έχουν αναγνωριστεί ως εξαιρετικοί ως προς τη δύναμη των δικών μας δογμάτων και, ακολούθως, ως προς την ανωτερότητα της ηθικής τους συμπεριφοράς. Εάν αυτό δεν γίνει, όχι λόγω της ιδιαίτερης φύσης του θέματος, αλλά λόγω της δικής μας αδυναμίας ή εξαιτίας κάποιου άλλου τυχαίου εμποδίου, θεωρώ ότι πρέπει αυτός που θα σχεδιάσει το κοινό τελετουργικό τυπικό, να προσπαθεί να πετύχει αυτό που θα είναι αρεστό σε όλους από κοινού και όχι αυτό που θα είναι αρεστό στον ίδιο προσωπικά.
ΜΑ ΤΟΝ ΔΙΑ ΔΕ ΟΥΔΕ ΝΟΜΙΖΩ ΤΟΝ ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΟΝ ΤΗΣ ΩΦΕΛΙΑΣ ΤΗΣ ΕΚ ΤΩΝ ΛΟΓΩΝ ΠΕΡΙΓΕΓΕΝΗΜΕΝΗΣ ΑΥΤΩΙ ΚΑΙ ΧΑΡΙΝ ΕΧΟΝΤΑ ΤΩΙ ΤΟΙΟΥΤΩΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙ ΑΥΤΟΥ ΠΑΡΑ ΤΟ ΕΠΙΛΟΓΙΣΜΩΙ ΧΡΗΣΘΑΙ ΤΩΙ ΜΗ ΕΑΣΟΝΤΙ ΑΥΤΟΝ ΠΑΡΕΞΕΝΕΓΚΕΙΝ ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΔΩΡΕΑΣ ΜΗ ΟΥΧΙ ΟΥΤΩΣ ΔΙΑΤΙΘΗΣΕΣΘΑΙ ΩΣΤΕ ΚΑΙ ΔΙΑΦΥΛΑΞΕΣΘΑΙ ΒΕΒΑΙΟΝ ΤΟ ΤΟΥ ΣΕΜΝΩΜΑΤΟΣ ΤΗΡΗΜΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΕΚΕΙΝΟΥ ΟΣ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΑ --------------- ΚΑΙ ΤΗΝ ΓΝΩΜΗΝ ΔΕ ΤΗΝ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΚΑΘΗΓΕΜΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ Η Γ ------------ ΕΡΜΑΡΧΟΥ, ΠΡΩΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΘΕΣΤΑΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ, ΟΝΤΩΝ ΚΑΤ΄ ΕΚΕΙΝΟΝ -------------------- ΤΩΙ ΕΠΙΚΟΥΡΩΙ ΚΑΤΑ ΤΑΛΛΑ ΙΔΙΩΜΑΤΑ, ΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΟΧΗΝ ΕΝ ΤΟΙΣ ΛΟΓΟΙΣ ------------------ ΜΕΝΟΥ ΕΤΕΡΩΝ ΤΕ ΠΛΕΙΟΝΩΝ ΚΑΤ-------------------------------------------------
Αλλά, μα το Δία, αυτός που αντιλαμβάνεται το όφελος που έχει περιέλθει σ’ αυτόν από τις διδασκαλίες και είναι ευγνώμων για αυτή τη συνειδητοποίηση, λόγω της εμμονής του σε ένα επαγωγικό συλλογισμό που δεν θα του επιτρέπει να κάνει κακή χρήση του μεγέθους της δωρεάς, δεν νομίζω ότι θα αποτύχει να διαχειριστεί τη διαθήκη κατά τέτοιο τρόπο, ώστε και να διαφυλάξει απόλυτα την αξιοπρέπεια εκείνης της θέσης που περιέχει τα.... και τη γνώμη σχετικά με τη καθηγεμονία του σωτήρα ... Έρμαρχου, του πρώτου που έγινε καθηγεμόνας της Σχολής .............. από την εποχή του Επίκουρου σύμφωνα με τις άλλες ιδιότητες και όχι σύμφωνα με την υπεροχή στους λόγους........ άλλους και περισσότερους....