Οράτιος - Επιστολή στον Άλβιο

Ο Κόιντος Οράτιος Φλάκκος (Quintus Horatius Flaccus, 65 π.Χ. - 8 π.Χ.), γνωστότερος απλώς ως Οράτιος, ήταν ο κορυφαίος Ρωμαίος λυρικός ποιητής κατά την εποχή του Οκταβιανού Αύγουστου. Για πολλούς είναι ένας από τους δύο μεγαλύτερους Λατίνους ποιητές όλων των εποχών μαζί με τον Βιργίλιο. Ο πατέρας του ξόδεψε μια μικρή περιουσία για την εκπαίδευση του και τελικά τον συνόδευσε στη Ρώμη για να επιβλέψει τη σχολική και ηθική του πρόοδο. Ο Οράτιος έφυγε από τη Ρώμη, πιθανώς μετά τον θάνατο του πατέρα του και συνέχισε την εκπαίδευσή του στην Αθήνα, σε ηλικία δεκαεννέα ετών. Η Αθήνα κυριαρχούνταν φιλοσοφικά την εποχή εκείνη από Επικούρειους και Στωικούς, των οποίων οι θεωρίες και οι πρακτικές έκαναν βαθιά εντύπωση στον νεαρό άνδρα. Στην Αθήνα απέκτησε βαθιά εξοικείωση με την αρχαία παράδοση της ελληνικής λυρικής ποίησης.

Albi, nostrorum sermonum candide iudex,
quid nunc te dicam facere in regione Pedana?
Scribere quod Cassi Parmensis opuscula vincat,
An tacitur silvas inter reptare salubris,
curantem quicquid dignum sapiente bonoque est?
Non tu corpus eras sine pectore: di tibi formam,
di tibi divitias dederunt artemque fruendi.
Quid voveat dulci nutricula maius alumno,
qui sapere et fari possit quae sentiat, et cui
gratia, fama, valetudo contingat abunde,
et mundus victus non deficiente crumena?
Inter spem curamque, timores inter et iras
omnem crede diem tibi diluxisse supremum:
grata superveniet quae non sperabitur hora.
Me pinguem et nitidum bene curata cute vises,
cum ridere voles, Epicuri de grege porcum.


Άλβιε, κριτή της ποίησής μου αμερόληπτε,
στο Πέδο, την πατρίδα σου, τι κάνεις να υποθέσω;
Μη γράφεις τάχα κάτι που να ξεπερνά του Κάσσιου από την Πάρμα τα έργα;
Ή μήπως σε ρουμάνια τριγυρνάς που υγεία δίνουν
και τα σωστά για άνθρωπο καλό και φιλοσοφημένο μελετάς;
Σαρκίο δίχως νου και γνώση εσύ ποτέ δεν ήσουν· οι θεοί σού δώσαν
πλούτο, ομορφιά, γούστο καλό για τα ωραία.
Τι άλλο για το μικρό που νοιάζεται μπορεί να ευχηθεί μια παραμάνα
αν όχι να ‘ναι γνωμικό και να μπορεί να λέει αυτό που νιώθει,
όλες τις χάρες να ’χει πάνω του και όνομα καλό και υγεία,
άνετη να ‘χει και λιτή ζωή και ο παράς κι αυτός να μην του λείπει;
Κι αν ζεις ανάμεσα σ’ ελπίδες και σε έγνοιες, ανάμεσα σε χόλο και σε φόβο,
να σκέφτεσαι πως είναι η στερνή η κάθε μέρα σου που ξημερώνει
γιατί η ώρα η ανέλπιστη που θα σου χαριστεί πάντα σ’ ευφραίνει.
Κι αν θες γελώντας να χαρείς, έλα για επίσκεψη σ’ εμένα:
καλοθρεμμένος είμαι, φίνος και γυαλίζει η πέτσα μου –
χοίρος απ’ του Επίκουρου τη μάντρα.

Η μετάφραση είναι του Ακαδημαϊκού Θόδωρου Παπαγγελή, για την ιστοσελίδα www.epicuros.gr

..Καλοθρεμμένος είμαι, φίνος και γυαλίζει η πέτσα μου –
χοίρος απ’ του Επίκουρου τη μάντρα..

Ο Οράτιος συνιστά στον Άλβιο να απαλλαγεί από τις φροντίδες και να ζήσει μια λιτή ζωή, αφού δεν του λείπει το χρήμα και να χαρεί τη στιγμή, ακολουθώντας τις διδαχές του Επίκουρου για μια ηδονική ζωή μακριά από το φόβο του θανάτου.
Για την σύνδεση των χοίρων με τους επικούρειους
Οι Επικούρειοι υιοθέτησαν το γουρουνάκι ως σύμβολο της ηδονιστικής τους φιλοσοφίας, που δεν σήμαινε (όπως ισχυρίστηκαν οι επικριτές τους) την τέρψη των σαρκικών επιθυμιών αλλά την επιδίωξη της αληθινής απόλαυσης και της εσωτερικής ηρεμίας.

Το νεαρό ζώο βρίσκεται σε μια αθώα φυσική κατάσταση και δεν έχει μάθει ακόμη τους φόβους και τα μίση που προκαλούν πόνο. Το "γουρούνι" στο στόμα άλλων ήταν προσβολή, επομένως αυτή η ιδιοποίηση της ετικέτας ήταν ένας άλλος τρόπος με τον οποίο οι Επικούρειοι αντιμετώπιζαν τις συνηθισμένες, λανθασμένες αξίες της κοινωνίας.
Αυτό το σε φυσικό μέγεθος γλυπτό γουρουνάκι βρέθηκε στη Βίλα των Παπύρων, την αρχαιότερη σωζόμενη βιβλιοθήκη στον κόσμο, η οποία περιείχε επικούρεια γραπτά στο μεγαλύτερο μέρος της. Εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης.
Πηγή: https://www.herculaneum.ox.ac.uk/about-us/piglet


Παναγιώτης Παναγιωτόπουλος 8-3-2023

www.epicuros.gr

Οκτώβριος 2015